LISTY DO REDAKCJINa pytania dotyczące regulacji FIDIC-a odpowiada mgr inż. Adam Heine.Wprowadzenie zmian, a warunki kontraktowe FIDICW nawiązaniu do artykułu„Zmiany w umowach ryczałtowych”(nr 3/<strong>2008</strong> „IB”) chciałbymzapytać, czy opisane w tekście sytuacjemają zastosowanie równieżprzy tzw żółtym FIDIC-u (z kontekstuwynika, że opisany przypadek totzw. czerwony FIDIC).Czy np. roboty ujęte w SpecyficeOgólnych Warunków Zamówienia,które inspektor nadzoru(nieoficjalnie), Wykonawca i Za-Wzałożeniu przyjętym przezFIDIC, jeżeli Wykonawcaotrzymuje zamówieniedo wykonania według otrzymanegoprojektu, to rozliczenie powinno następowaćwedług rzeczywiście wykonanychilości robót i na podstawiecennika zawartego w umowie. Kodekscywilny nazywa to rozliczeniem kosztorysowym,a w powszechnym obiegustosuje się to tego nazwę rozliczenieobmiarowe. Takie rozliczenie jest zawartew „Czerwonej książce” FIDIC.Jeżeli Wykonawca ma sam opracowaćprojekt, to wynagrodzenie niepowinno zależeć od rzeczywistej ilościwykonanych robót, tylko jest ustalonew ofercie i zapisane w umowie. Kodekscywilny nazywa to rozliczeniem ryczałtowym(nie podając definicji tegosłowa). Takie rozliczenie jest przewidzianew „Żółtej książce” FIDIC.Jeżeli jednak w chwili zawieraniaumowy Zamawiający dysponuje kompletnądokumentacją projektową, totakże dla zawarcia umowy ryczałtowejmożna się posłużyć „Czerwoną książką”.W obu książkach zawarto jednakpostanowienia dostosowujące zapłatędo wydarzeń i okoliczności, w tej liczbietakże do decyzji zamawiającego,które nie są znane w chwili zawieraniaumowy. Te wydarzenia i okolicznościsą przedmiotem zapisów każdej z tychksiążek i stanowią tam warunki. (Wedługkodeksu cywilnego warunek jestto wydarzenie przyszłe i niepewne).Warunki są przedmiotem obuksiążek, a większość z nich brzmi tak:Jeżeli (np. nastąpi wzrost ceny mate-mawiający stwierdzają, że mogłybybyć zamienione na inne nieujęte w specyfikacji, a koniecznedo wykonania ze względówpraktycznych, np. dach, który ma2 lata, a mimo to wg ProgramuFunkcjonalno-Użytkowego (PFU)do wymiany na roboty antykorozyjnerurociągów, nie uwzględnionew PFU ze względu na stopieńkorozji rurociągi nadają siędo natychmiastowej renowacji?riałów na rynku), to wynagrodzeniewykonawcy zostanie (np. powiększonewg formuły ...). Takich warunkówskutkujących zmianą wynagrodzeniabądź czasu na ukończenie jest w każdejz tych książek około 30.Warunki mają zastosowanie doobu formuł zapłaty, to jest zarównokosztorysowej jak i ryczałtowej.Zarówno wynagrodzenie, jak i czasna ukończenie robót są w umowach FI-DIC ściśle powiązane z przedmiotemzamówienia, jak i miejscem oraz rzeczywistymiwarunkami realizacji. Sątakże powiązane z datą rozpoczęcia.Warunki kontraktowe FIDIC pozwalająna wprowadzenie zmian,rezygnację z jednych czynnościa wprowadzenie drugich, ze zmianąwynagrodzenia bądź czasu lub bez takichzmian. Przy tym zmiany przeprowadzanew trakcie realizacji kontraktunie wymagają aneksów, gdyż nie stanowiązmiany postanowień kontraktu,a tylko zmiany w obrębie kontraktu.(To jest taka różnica jak między zmianąmiejsca w wagonie a zmianą pociągulub wagonu klasy II na klasę I).Kontrakty oparte na obu wzorachFIDIC nie zajmują się źródłemśrodków na zapłatę, więc na mocykontraktu może się okazać koniecznezwiększenie wynagrodzenia dlawykonawcy, niezależnie od tego, czyzamawiający ma na to pieniądze aniskąd. Jeśli w trakcie realizacji budowyzamawiający nakaże pokryć dach blachąmiedzianą zamiast papą, to będziemusiał zapłacić więcej, niezależnie odtego, skąd weźmie na to pieniądze.Oficjalne stanowisko InżynieraKontraktu jest takie, że jeżeliZamawiający zdecyduje się na takiepostawienie sprawy, to NFOŚśrodki wykazane w ewentualnychprotokołach robót zamiennychzakwalifikuje jako niekwalifikowanei inwestor takie wydatki będziemusiał pokryć z własnej kieszeni.Finansowanie z funduszy Unii Europejskiejjest zawsze związane z celem.Zmiana celu, jeśli nie jest akceptowanaprzez instytucję finansującą,może wywołać różne skutki. Najprościejtaki skutek, że część świadczeniapierwotnie nieprzewidziana nie zostanieuznana za objętą finansowaniem,czyli zamawiający musi ją opłacićz innych źródeł. Bywa też gorzej,gdy kontrola wykaże duże odchyleniaod pierwotnego założenia inwestycji,a instytucja finansująca cofnie całądotację. Z tego powodu zamiana przebudowydachu na wymianę instalacji,nawet bez zmiany kosztu, jest bardzoryzykowna. Bardziej wskazane jest wykonaćwymianę dachu zgodnie z kontraktem,a wymianę instalacji traktowaćjako dodatkowe roboty, któremogą być opłacone z innych środków.Nie jest to jednak związane z WarunkamiKontraktowymi FIDIC, które siętym aspektem inwestycji nie zajmują.Kilka praktycznych wniosków:1. Należy starannie przygotowaćkontrakt, w szczególności rzeczowyzakres zamówienia.2. Zachować ostrożność przy wprowadzaniuzmian, w szczególnościzależnych od woli stron, np. decyzjiarchitekta o zmianie elewacji, stolarkiczy pokrycia dachu.3. Zapewnić pokrycie finansowe dladodatkowych wydatków, szczególniezależnych od okoliczności, a nie odwoli stron – jak zmienność cen, decyzjezmian itp.4. W miarę możliwości umieścićw kontrakcie rezerwę na okoliczno-34 INŻYNIER BUDOWNICTWA MAJ <strong>2008</strong>
LISTY DO REDAKCJIści nieprzewidywalne. Dobra praktykaświatowa wskazuje na 5–8%zależnie od stopnia rozpoznania,czasu realizacji i innych czynników.Nie wiadomo, skąd wziął się w Polscepogląd o niedopuszczalności tworzeniaw kontraktach rezerw. Zapewnezakaz wymyślili ludzie, którzy z wyprzedzeniemwiedzą, co się zdarzyw przyszłości i nigdy się nie mylą.Warto, by ich talenty wykorzystać doważniejszych celów.Zatrzymanie części wynagrodzeniaza prace projektoweProsimy o poradę w temacie wynagrodzeniaza prace projektowedotyczące realizacji przedsięwzięciaw systemie „Żółtego” FIDIC-a.Zespół projektowy inwestycji ekologicznej(przepompownia ściekówz budynkiem nadziemnym,komora przelewowa kanalizacjiogólnospławnej, sieć kanalizacjitłocznej i grawitacyjnej) projektowałw oparciu o umowę będącąpowieleniem umowy pomiędzyWykonawcą a Zamawiającym(Klauzula 5). Projektanci nie bylipracownikami Wykonawcy. Projektyzostały wykonane w krótkimczasie i w ustalonym terminie, bona realizację przedsięwzięcia przewidzianorok.Weryfikacja projektów budowlanegoi wykonawczego przez zamawiającegoInżyniera Kontraktuoraz ich przejęcie trwało od 2–3miesięcy, znacznie dłużej niż projektowanie.Przedsięwzięcie uzyskałoŚwiadectwo Przejęcia w terminieumownym. W uroczystościprzejęcia brała udział Pani ministerBieńkowska.Wykonawca wstrzymał zespołowiprojektantów 10% wynagrodzeniaz tytułu zabezpieczenia należytegowykonania kontraktu doczasu uzyskania Świadectwa Wykonaniana rok albo nawet 3 lata.Czy Wykonawca miał prawo zatrzymaniaczęści wynagrodzeniaza prace projektowe i kiedy powinienje uruchomić?Zlecenie projektowania w ramach„Żółtego” FIDIC-a jestdość powszechne. Tryb takiegozlecenia zależy w dużej mierzeod szczegółowych postanowień kontraktu.Prawidłowo, przed zawarciemkontraktu, w zapytaniu ofertowym(Specyfikacji istotnych warunkówzamówienia) powinno się znaleźćwymaganie odnośnie projektanta,a w ofercie powinna być wymienionaosoba (fizyczna lub prawna), którama opracować projekt.Wystarczy wtedy osoba fizycznaspełniająca wymagania prawabudowlanego (uprawnienia doprojektowania w odpowiednim zakresie),jeśli jest zatrudniona przezWykonawcę.Jeśli projektant nie jest pracownikiemWykonawcy, to staje się dla kontraktupodwykonawcą, z którym musibyć zawarta odpowiednia umowa.SIDiR dysponuje odpowiednim wzorempodzlecenia stosownym do zawieraniaumów między podmiotami gospodarczymi,czyli osobami prawnymibądź osobami fizycznymi prowadzącymidziałalność gospodarczą. (Wartozwrócić uwagę na fakt, że podzleceniaudzielone bez akceptacji zleceniodawcysą obecnie na mocy kodeksu cywilnegonieważne na mocy prawa!).Często jednak wszyscy uczestnicytej transakcji nie dopełniają związanychz tym obowiązków, zwyklez powodu braku odpowiedniej wiedzyi doświadczenia, działają więc „naMAJ <strong>2008</strong>INŻYNIER BUDOWNICTWA