Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
çýðýã ãàçàð íóòàãò äàí ãàíö àëò áóñ ÿìàð ç¿éëèéí çîîðü áóé àâààñ çîõèñûã<br />
¿çýæ íýýí àâáààñ çîõèíî...” 157 ãýæýý.<br />
Ìàíæ ÷èí óëñûí ¿åä XIX çóóíû ýöñýýñ Ò¿øýýò õàí, Ñýöýí õàí õî¸ð<br />
àéìàãò íýýãäñýí “Ìîíãîëîð” õýìýýõ àëòíû óóðõàéí íèéãýìëýã õýâýýð ¿ëäñýí<br />
áºãººä Áîãä ãýãýýíèé çàñãèéí ãàçàð áàéãóóëàãäñàíû äàðàà, ò¿¿íòýé 1912 îíä<br />
ãýðýý áàéãóóëæýý. Ýíýõ¿¿ ãýðýýíèé 4-ð ç¿éëä äóðäàõäàà, òóñ àëòíû óóðõàéí<br />
íèéãýìëýã á¿õ ìàëòàí îëñîí àëòíû 16 õóâü õàãàñûã áèå àëòààð áóþó òóõàéí<br />
õàíøààð îðîñ öààñàí ìºí㺺ð Ìîíãîëûí ñàíä îðóóëæ áàéõûã çààæýý.<br />
Ò¿¿í÷ëýí “Ìîíãîëîð”-ûí îëîí óóðõàéä òóñãàé ìîíãîë ò¿øìýäèéã òàâèí<br />
õÿíàí õàðãàëçóóëæ, ãýðýýíä çààñàí ¸ñîîð àëò ìàëòàæ áàéãààã õÿíàõ, îëñîí<br />
àëòíû çîõèõ õóâèéã (16 õóâü õàãàñûã) àâ÷ áàéõ, åð íü àëòíû îðäûã õóëãàéëàõ<br />
æàâøèõ ÿâäàëòàé òýìöýõ ¿¿ðýã ºã÷ýý.<br />
1913 îíä Áîãä ãýãýýíèé Çàñãèéí ãàçàð “Ìîíãîë óëñûí õÿçãààðûí<br />
äîòîðõè îëîí ç¿éëèéí óóðõàéã íýýí øèéòãýõ ä¿ðýì õýìæýý” 25 ç¿éëèéã<br />
áàòëàí ÿâóóëæýý. Ýíýõ¿¿ ä¿ðýì õýìæýýã Õàëõûí äºðâºí àéìàã, Íèéñëýë<br />
Õ¿ðýýíèé Ýðäýíý øàíçóäáà, Óëèàñòàé, Õîâä, Õºëºí-Áóéð çýðýã ãàçðûí ñàéä,<br />
Äàðèãàíãûí á¿ãäèéí òýðã¿¿í ò¿øýý ã¿í Ñîäíîìäîâäîí, ºâºð ÷óóëãàäûí<br />
äàðãà íàð, Õºâñãºë-Óðèàíõàéí ã¿í Íàéäàíæààâ, Ä¿ðâýäèéí áàðóóí ç¿¿í ãàðûí<br />
÷óóëãàíû äàðãà, æàíæèí íàð, Àëòàéí òîðãóóä, öàõàð íàéìàí õîøóóíä äàãàí<br />
øèéòã¿¿ëýõýýð õ¿ðã¿¿ëæýý. 158 Ýíýõ¿¿ ä¿ðýì õýìæýýíèé 1-ð ç¿éëä “...Îðîñ<br />
óëñ, æè÷ áóñàä àëü÷ óëñûí õ¿í Ìîíãîë óëñûí õàðüÿàò ãàçðàà óóðõàé íýýñ¿ãýé<br />
ãýâýë... Ãàäààä ÿàìíàà ìýä¿¿ëýí ä¿ðìèéí ¸ñîîð õýëýëöýí òýìäýãò áè÷èã<br />
õ¿ëýýí àâáààñ çîõèíî” ãýæýý. ̺íõ¿¿ ä¿ðìèéí 25-ð ç¿éëä ºã¿¿ëñýí íü “...<br />
óóðõàéí õºðºí㺺ñ õóâü áîäîæ ìàíàé óëñûí ñàíä òóøààâààñ çîõèíî. Àëòíû<br />
100 õóâèàñ 20-30 õóâü, ìºí㺠áà ìºíãºíèé óñ, öàãààí õîðãîëæíû 100 õóâèàñ<br />
15-25 õóâü, ÷óëóóí í¿¿ðñíèé òîñ áà ãóóëü, çýñ, òóãàëãûí 100 õóâèàñ 10-20,<br />
÷óëóóí í¿¿ðñ áà òºìðèéí 100 õóâèàñ 5-15, öàãààí àëò áà î÷èð àëìàñ ÷óëóóíû<br />
100 õóâèàñ 40-50, óñàí áîëîð áà îëîí ç¿éëèÃø ýðäýíý ÷óëóóèû 100 õóâèéí 30-<br />
40 õóâüä õ¿ð¿¿ëýõýýñ õýòð¿¿ëýõã¿é áîëãîí óóðõàéí õºðºíãèéã ýëáýã õîâîð<br />
áà ¿éëäâýðèéí õ¿íä õºíãºíèèã íàðèéâ÷ëàí õÿíàæ òóõàéä íèéë¿¿ëýõ ãýðýý<br />
áè÷ãèéí äîòîð õýëýëöýí òîãòâîîñ çîõèíî” ãýæýý.<br />
Õýäèéãýýð ýíý ìýòýýð ãàçàð îðíû áàÿëãèéã áóñàä óëñàä êîíöåññèéí<br />
æóðìààð àøèãëóóëàõ çààâàð áàòëàãäñàí áîëîâ÷, Áîãä õààíò Ìîíãîë óëñ,<br />
Õààíò Îðîñîîñ áóñàä óëñòàé õàðèëöàà òîãòîîæ õàðààõàí ÷àäààã¿é ó÷èð ýíý<br />
òàëààð íîöòîé àæèë ºðíºñºíã¿é.<br />
Áîãä ãýãýýíèé Çàñãèéí ãàçàð, òóëãàð òºð áàéãóóëàãäñàí àíõíû ºäðººñ<br />
òàðèàëàíã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð íèëýýä àíõààðàë òàâüæýý. Òýãýõäýý òàðèàëàí<br />
òàðèõ õóâèéí ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõèéí õàìò óëñäàà ¿ð òàðèàíû ñàíòàé áîëîõ,<br />
òàðèà òàðèõ õîøóó íóòãèéã ¿ð áîëîí ýëäýâ áàãàæ çýâñãýýð óëñààñ õàíãàæ<br />
157<br />
̺í òýíä.<br />
158<br />
Óëñûí àðõèâ, 1-11-122. ̺í òýíä.<br />
109
Change language