Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ýíý ¿åýñ Õÿòàäûí äîòîîä áàéäàë óëàì ò¿ãø¿¿ðòýé áîëæ, àðä èðãýíèé äàéí<br />
¿ðãýëæèëæ Þàíü Øè-êàéí õàðãèñ äýãëýìèéí ýñðýã áîñëîãî ãàð÷ á¿õ äýâøèëò<br />
õ¿÷èí ýñýðã¿¿öýí òýìöýæ áàéñàí ó÷èð, ýíýõ¿¿ òýìöëèéã äàðàõàä Þàíü Øèêàéí<br />
çàñãèéí ãàçàð õàìàã õ¿÷ýý äàé÷èëæ áèëýý. Èéìä Þàíü Øè-êàé ªâºð<br />
Ìîíãîëä ¿ëýìæ öýðýã ÿâóóëæ, Áîãä õààíò Ìîíãîë óëñûí ýñðýã ò¿ðýìãèéëýë<br />
õèéõ áîëîëöîîã¿é áîëæýý. ¯ã¿¿ëæ áóé ¿åä Àìåðèêèéí Íýãäñýí Óëñààñ<br />
Äóíäàä Èðãýí óëñûã õ¿ëýýí çºâøººð÷ õÿòàäûí õóâüñãàëò õ¿÷íèé ýñðýã Þàíü<br />
Øè-êàéí õàðãèñ çàñãèéí ãàçðûã ÿàðàâ÷ëàí äýìæèõ òàëààð èäýâõòýé áîäëîãî<br />
ÿâóóëæ áàéâ.<br />
ͺ㺺 òàëààð, ªâºð Ìîíãîëä ¿íäýñíèé ýðõ ÷ºëººíèé õºäºë㺺íèéã<br />
äàðàõàä Õÿòàä, Õààíò Îðîñ, ßïîí ãóðâàí óëñûí àëü àëèí íü ñîíèðõîëòîé<br />
áàéñíûã òýìäýãëýõ õýðýãòýé. Åð íü ÷ II Íèêîëàéí çàñãèéí ãàçàð íü ªâºð<br />
Ìîíãîëä òóñëàõààð Õàëõààñ öýðýã îðóóëñíûã “Ìîíãîëûí èìïåðèàëèçì”<br />
ãýæ ¿çýæ õîðèãëîæ áèëýý. Ýíý òóõàé Õààíò Îðîñûí Ãàäààä ÿàìíû íýãýí<br />
íóóö àëáàí áè÷èãò äóðäñàí íü: “...Ìîíãîëûí ýíýõ¿¿ èìïåðèàëèçìûã áèä<br />
îãòõîí ÷ òààøààõã¿é íü èëò õýðýã” 71 ãýæýý. ßïîí, ÀÍÓ áîëîí áóñàä ã¿ðí¿¿ä<br />
ìºí èíãýæ ¿çýæ áèëýý. Èéíõ¿¿ ýçýðõýã ò¿ðýìãèé ã¿ðí¿¿ä ººðñ人 õàðü îðîí,<br />
áóñàä óëñ ¿íäýñòíèéã õ¿÷ýýð áàéëäàí ýçëýõ àòàë, ìîíãîë÷óóäûí ¿íäýñíèé<br />
ýðõ ÷ºëºº, òóñãààð òîãòíîë áà íýãäëèéí òºëºº ÿâóóëñàí òýìöëèéã òèéíõ¿¿<br />
“èìïåðèàëèçì” ãýæ ýñýðã¿¿öýæ áàéæýý.<br />
Áýýæèíãèéí çàñãèéí ãàçàð ªâºð Ìîíãîëûã ÷ºëººëºõººð îäñîí ìîíãîë<br />
öýðã¿¿äèéã ãýäðýã òàòóóëàõ òàëààð Áýýæèí äýõ Õààíò Îðîñ óëñûí ýë÷èí<br />
ñàéäààð äàìæóóëàí, Õ¿ðýýíèé ýðõ áàðèã÷äàä øààðäëàãà òàâèóëæ áàéëàà.<br />
Áýýæèíä ñóóãàà Îðîñûí ýë÷íýýñ Õ¿ðýýíèé îðîñ êîíñóëä èðñýí öàõèëãààí<br />
ìýäýýã ¿çâýë, “Èðãýí óëñûí Ãàäààä ÿàìíû òýðã¿¿í ñàéäààñ ìýäýãäñýí íü, Õàëõ<br />
íóòãèéí ãàäíà áóé Ç¿¿í Ìîíãîë, ªâºð ìîíãîëûí òàéâàí ñóóã÷äûã õ¿÷ëýí<br />
äàðëàõã¿é ñýòãýëèéã ÷àíãàëàí áàðèõ ÿâäëûã èðãýí öýðãèéí çàõèðëóóäàä<br />
ìýäýãäñýí. (ýíý òóõàé) Þàíü Øè-êàéí çàðëèãèéã òàðõààíà. Ýä¿ãýý Õºõ õîò<br />
îð÷èì Õ¿ðýýíèé çàñãèéí ãàçðûí íèëýýä öýðýã õ¿ðñýí òóë ýäãýýð ìîíãîë<br />
öýðãèéã õîéø òàòóóëàõ...” 72 òàëààð ò¿¿ãýýð àðãà õýìæýý àâíà óó ãýæýý.<br />
¯¿íä Ìîíãîëûí ãàäààä ÿàì õàðèóëàõäàà, õýðýâ õÿòàäûí öýðã¿¿ä ºâºð<br />
ìîíãîë÷óóäûã äàðëàí çîâîîõã¿é ãýæ áè÷ãýýð áàòàëæ èðñýí òóõàéä “Ìàíàé<br />
ìîíãîëûí Çàñãèéí ãàçðààñ õàðüÿàò öýðã¿¿äèéã òàòàæ áîëíî” 73 ãýæýý.<br />
1913 îíû 10-ð ñàðûí 28-íä Ïåòåðáóðã äýõ Õÿòàäûí ýë÷èí ò¿¿ãýýð ªâºð<br />
Ìîíãîë äàõü áàéëäààíûã çîãñîîõ òàëààð Õ¿ðýýíèé ýðõ áàðèã÷äàä øààðäàæ<br />
ºãºõèéã Ýçýí õààíû çàñãèéí ãàçàðò áàñ õ¿ññýíä Îðîñûí ãàäààä ÿàì íü Õ¿ðýýí<br />
äýõ êîíñóë òºëººëºã÷人 óòàñ ÿâóóëæ óã áàéëäààíûã çîãñîîëãîõ òóõàé<br />
Õóòàãòàä õàòóó øààðä ãýæ ¿¿ðýã ºã÷ýý.<br />
Õýäèéãýýð Õàëõààñ ìîðäóóëñàí öýðã¿¿ä ªâºð ÷óóëãàäûí îëîí<br />
71<br />
Êðàñíûé àðõèâ, 1929, ò 6 (37), 34-ð òàë<br />
72<br />
Óëñûí àðõèâ, 1-35-4.<br />
73<br />
̺í òýíä.<br />
54
Change language