Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1913 îíû ýõíýýñ ªâºð ìîíãîëûã ÷ºëººëºõ õºäºë㺺í óëàì øóðãóó<br />
ÿâàãäñààð áàéæýý.<br />
Ìàíëàé áààòàð Äàìäèíñ¿ðýí õýñýã öýðýã óäèðäàæ ¯çýì÷èí, Õóó÷èä,<br />
Øàð ìºðíèé ç¿¿í ýòãýýäèéí ÷èãëýëýýð äàâøèí îðæýý. Ò¿¿íèé 1000 ãàðóé<br />
öýðýãò õàëõ öýðýã 300, áàðãà öýðýã 300, áóñàä 700 îð÷èì íü ñºíèä, õóó÷èä,<br />
àâãà, ¿çýì÷èí, öàõàð öýðã¿¿ä àæýý. Äàìäèíñ¿ðýíãèéí óäèðäñàí öýðã¿¿ä<br />
Äîëîííóóðûí íààíà Õîìîãèéí öàãààí íóóð õýìýýõ ãàçðàà Õÿòàäûí öýðýãòýé<br />
áàéëäàí 1000 øàõìûã àëñàí áà îëçëîí àâñàí áèëýý.<br />
1913 îíû ýõýýð ã¿í Íàâààíãîìáî, Ç¿òãýëò, Ñóìüÿà, ×èìýäöýðýíãèéí<br />
óäèðäñàí öýðãèéí àíãèóä áàñ äàéñíû öýðýãòýé àìæèëòòàé áàéëäæýý. 1913<br />
îíû çóí Ñóìúÿà áýéñèéí öýðýã Øèëèéí ãîëûí ÷óóëãàíû Äàðõàí óóëûí<br />
õàâüä õÿòàä öýðã¿¿äèéã õèàðòàë öîõèæ èõ áóó 1, èõ áóóíû ñóì 304, ïóëåì¸ò<br />
1, ïóëåì¸òûí ñóì 5000 ãýõ÷èëýí ç¿éëèéã îëçîëæýý. 65 Èéíõ¿¿ Ñóìüÿà áýéñ<br />
Äàðúãàíãà çýðýã ãàçðàà ç¿¿í ºìíº õÿçãààðûí ìîíãîë÷óóäûã òîõèíóóëàõ<br />
ò¿øìýä öýðãèéã äàé÷ëàí àâ÷ óðàãø íýâòðýí îðæ Äàðõàí óóë çýðýã ãàçðóóäàä<br />
õóðàëäñàí ãàìèí öýðýãòýé óäàà äàðàà çîðèãòîé áàéëäñàí ó÷èð òýð æèëèéí<br />
íàìàð áîãäûí çàðëèãààð ¿å óëèðàí çàëãàìæëàõ çàñàã øàãíàãäæýý. 66<br />
ªâºð Ìîíãîëä ÿâàãäñàí áàéëäààí òýð ¿åèéí äýëõèé äàõèíû õýâëýëä<br />
ºðãºíººð íèéòëýãäýæ áàéñàí íü ñàíàìñàðã¿é õýðýã áèøýý. “...Ãàäààä<br />
ìîíãîëûí õ¿í àìòàé íýãäýõ ãýñýí äýýðýì÷äýýð (áîñëîãî ãàðãàñàí àðäóóäûã<br />
õýëæ áóé-ðåä.) ªâºð Ìîíãîë ä¿¿ð÷ýý... ýíý áîñëîãî Õÿòàäûí õèë äàãóó îéí<br />
ò¿éìýð ìýò òàðõæýý. Òýíäýõ ãàçðóóäààð Õÿòàäûí öýðãèéí õ¿÷ õýäèé ¿ëýìæ<br />
Ẻãíºðñºí áîëîâ÷, õóðäàí øàëàìãàé ìîíãî÷óóäòàé òýìöýõ òóí õýö¿¿ àæýý” 67<br />
ãýæ Ñàíêò-Ïåòåðáóðãñêèå âåäîìîñòè” ãýäýã ñîíèí ªâºð ìîíãîëûí ýðõ<br />
÷ºëººíèé õºäºë㺺íèéã òîäîðõîéëîí áè÷èæ áàéâ. ªâºð ìîíãîëûã ÷ºëººëºõ<br />
òýìöëèéí òóõàé 1913 îíû 6-ð ñàðä Ëîíäîí “Òàéìñ” ñîíèí áè÷èõäýý, Æèëè<br />
ìóæ áà ªâºð ìîíãîëûí á¿õ ìîíãîë õ¿ì¿¿ñ Õÿòàäààñ òóñãààðëàõ õºäºë㺺íä<br />
èäýâõòýé îðîëöîæ Õ¿ðýýíèé õóòàãòûí çàõèðãààíä îðñîîð áàéíà ãýæýý. “ªâºð<br />
ìîíãîëä ãàðñàí ÿâäëûã õÿòàäóóä íýãýí òèéø áîëãîõ íü òóí ÷ áîëîìæã¿é<br />
ìýò, ó÷èð íü áîñëîãî ãàðãàãñàä õºíãºí ãàâøãàé áºãººä òîî íü óëàì ºññººð<br />
áàéíà...” ãýæ “Òàéìñ” ìºí ä¿ãíýí áè÷æýý. “...Õààëãàíû îð÷èí òîéðîíä ìîíãîë<br />
öýðã¿¿ä 4000 øàõàì áîëëîî...” ãýæ ººð íýã “Êîêóìèíü” ñîíèí 1913 îíû 6-ð<br />
ñàðä ìýäýýëæýý. ßïîíû “Ìàíñþ íèöè-íèöè” ñîíèí 6-ð ñàðä áè÷èõäýý, “Õºõ<br />
õîòûí òîéðîíä îäîî 2000 ìîíãîë öýðã¿¿ä... áóé” ãýæýý. “...Õÿòàäûí õýâëýëèéí<br />
ìýäýýëñíýýð íèéò ìîíãîë öýðã¿¿ä áàðàãöààëáàë 8000 áóé” ãýæ Áýýæèíä<br />
ãåðìàí õýëýýð íèéòëýãäýæ àãñàí “Äýð Îñò-àçèàòèøèí Ëëîéä” ñîíèí 1913<br />
îíû 6-ð ñàðûí íýãýí äóãààðòàà òýìäýãëýæýý. ̺í Áýýæèíä àíãëè õýëýýð<br />
ãàð÷ áàéñàí “Íîðä ÷àéíà äýéëè íüþñ” ñîíèí 1913 îíû ìºí ¿åýð áè÷èõäýý, “...<br />
Ìîíãîëûí ìîðüò öýðã¿¿ä îëæ áàðèõàä õýö¿¿ áºãººä èéì äàéñàíòàé õÿòàä<br />
65<br />
Ïóíöàãíîðîâ. Ìîíãîëûí àâòîíîìèò ¿åèéí ò¿¿õ. ÓÁ., 1955.<br />
66<br />
Óëñûí àðõèâ, 2-16-348.<br />
67<br />
Ñàíêò-Ïåòåðáóðãñêèå âåäîìîñòè, 9/22 èþíÿ, 1913.<br />
52
Change language