des vatikanischen Belvedere "Antinous"? - Walter Peter Gerlach ...

Philosophic Teachings ascribed to Hermes Trismegistus. Edited with English Translation and Notes by
Walter Scott. Bd.1, Oxford 1924, S.17 ff, 114-133. Zu Hermes als "erstem Theologen" Scott, op.cit., S.31,
35. Zu Thoth-Hermes = griechischem Hermes: Scott, op.cit., Bd.4, 1936, S.28 ff. In der 1454 verfaßten
Beschreibung des Florentiner Johannesfestes des Matteo Palmieri wird eine Gestalt des Hermes
Trismegistus beschrieben, vgl. S.Colvin, A Florentine picture-chronicle by Maso Finiguerra, London 1898,
S.6, A.D'Ancona, Origini del teatro italiano, Turin 1891, Bd.1, S.228 f; Zur Position des Hermes Trismegistos
unter den Repräsentanten des 3.Weltalters in Weltchroniken und deren bildlicher Umsetzung um 1460-70
vgl. B.Degenhart - A.Schmitt, Corpus der italienischen Handzeichnungen, 1300-1450. Teil 1, Bd.2, Berlin
1968, S.583, 597-98, Kat.Nr.593, Taf.412 b: Florentiner Bilderchronik, fol.32, London, Brit.Mus. Natale Conti
(1551), Venedig 1600, S.439: "At enim plures fuerunt Mercurij ... Qunitus, quem colunt Pheneatae, qui
Argum dicitur interemisse, ob eam que causam Aegypto praefuisse, atque Aegyptiis leges et literas
tradidisse... Atque ne plura hic ascribam, multa sunt carmina quibus ille poeta conatur ostendere universam
fundamentum religionis apud Aegyptos à Mercurio prius fuisse inventum una cum ritibus sacrorum rerumque
naturalium causis... (S.443): Atque haec de Mercurius dicta sunt, nunc veritatem investigemus. Fuit
Mercurius homo singulari ingenio et sapientia, ut commemoravit Lactantius in libro de falsa Religione: nam
tres tantum numeratos fuisse à Mercurio Trismegisto scribit, in quibus esset summa sapientia ... Hic enim
literas invenit..." Zu Ligorios Erläuterungen zu Hermopolis vgl. Anm.35.
58 Jamblichos, De mysterii Aegyptiorum, Chaldaeorum, Assyriorum, Proclus in Platonicum Alcibiadem
de anima, atq. demone. Proclus de scrificio, & magia. Porphyrius de divinis, atq. daemonibus. Synesius
Platonicus de somniis. Psellus de daemonibus [...] Alcinoi liber de doctrina Platonis. Speusippi liber de
Platonis definitionibus. Pythagorae aurea verba [...] Mercurii Trismegisti Pimander [...] (Omnia Latine, opera
Marsilii Ficini.) Venedig, in aedibus Aldi (Manutii) et Andreae soceri, Nov. 1516. 1. Ausg. 1497. Jamblichus,
De mysteriis Aegyptiorum, Chaldaeorum, atque Assyriorum 1.1, p.1.4. In: Isingrinius 1532, fol. 1873 ff;
Natale Conti (1551), Venedig 1600, S. 435, 443-445; Vincenzo Cartari (1556), Venedig 1587, S. 264. Auch
Ligorio kannte diesen Zusammenhang unter dem Stichwort "Hermopoliti" im «Libro Ottavo...», Ms. Turin,
Vol. 9, fol.33 r (wie Anm.35).
59 Stephan Vinandus Pighius, «Themis Dea, seu de lege divina.» Antwerpen 1568. S. 30 f: "Ad haec
Morillonus, Multò etiam ante Hesiodum haec vetustissimum poetam Orphea scripsisse constat, qui Horas
item Themidis Iovisque regis filias esse cecinit. Nam is auctor aetatibus aliquot (ut quidam volunt) ante
bellum Troianum vixit: immò ut Eusebius in Chronico et Suidas tradunt, non usque adeo diu post Mosem,
iudicum Hebraeorum tempore: vir sapientia quadam divina, quisquis ille fuit, sublimique supra humanarum
ingenio praestantissimus, cuius hymnos quosdam de diis adhuc habemus superstites arcanis mysteriis
refertissimos. Apud Suidas verò vos legisse puto, quae de summo Deo mundi fabricatore, ac lumine
supremo omnia complectante atque illustrante, tum de humani generis conditione sentit Mosaicae
Theologiae haud incongruentia. Quinimmo Justinus philosophus et martyr in Aegyptum Orphae religionis ac
supientiae adipescendae causa profectum memorat in Paraenetico ad Graecos, atque ibidem ab Hebraeis
unius veri dei pietatem et cultum didicisse, atque tum recantasse, quae ωoλυδεότητα prius cecinisset:
eiusque de hac re quosdam versus in medium ad Musaeum filium (quem Mosen Graecorum tamen quidam
fuisse existimant) sciptos verae religionis lucem quandam praeferentes: quos eosdam et Cyrillus
Alexandrinus contra Julianum Caesarem, et Aristobulus Iudaeus in eo quem ad Ptolemaeum scripsit,
commemorant. Ex Hebraicae igitur Theologiae limpidissimo fonte videtur Orpheus pleraque sua hausisse,
variisque fabulis involuta promulgasse posteris: quae etiam num velut purae quaedum guttulae, riuulique
clariores, in turbulentissimo illo prophanae Theologiae fluento intercurrentes nonnunquam apparent
diligenter advertentibus. Nam Orphica illa Theologia, variis multarum regionum populis infusa, sensim
propagata est, in qua tamen pro temporum locorumque mutatione ac legislatorum libero iudicio, qui
respublicas nunquam sine religionis aliquo fundamentuo instituerunt, plurima frequenter sunt variata, immo
contaminata. [...] Adeo ut ab Orphica illa prima puritate plurimum degeneravit Graecorum Theologia, ut quae
prorsus non sibi similis stolida opinionum colluvie contaminata apparebat. Hesiodus tamen, atque Homerus
aliique poetarum vetustissimi Orphica imprimis observarunt, quemadmodum non solum demonstrant eadem
deorum nomina et genealogiae: sed etiam plurimae de rerum principijs fabulae, si non verbis omnino, at
significatione Orphei hymnis convenientes." Zitat S.67. Dazu E.Wind, Pagan Mysteries in the Renaissance,
Harmondsworth 1967, S.36 ff. Zur "theologia prisca" D.P.Walker, The Prisca Theologia in France, in: Journal
of the Warburg and Courtauld Institute, Bd.17, London 1954, S.204-259, D.P.Walker, The Ancient Theology,
London 1972.
60 Hieronymus Lauretus, «Silva allegoriarum totius sacrae scripturae.» Barcelona 1570, S. 695:
"Moyses sic dictus est, quia sumptus ex aquis propter aquam sapientiae, quam ei Deus impartitus est. Et
solet indicare Mercurium, quia naturam sapit aqueam. Nam ut haec lavando aufert obtegentem maculam, ut
appareat nuda rei forma. Sic ille Hermes vetus interpres amovet testam extranei idiomatis, obscuritatem
aenigmatum et parabolarum, aut cujuscunque detrusi sermonis difficultatem, et apariens ea, quae in
penetralibus arcanis Dei et naturae recondita sunt, nudam offert veritatem contundam."
61 Natale Conti (1551), Venedig 1610, S.1034: "Nam Mercurius vis est illa divina, quae in mentes