des vatikanischen Belvedere "Antinous"? - Walter Peter Gerlach ...
des vatikanischen Belvedere "Antinous"? - Walter Peter Gerlach ...
des vatikanischen Belvedere "Antinous"? - Walter Peter Gerlach ...
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
hominum divinitus infunditur, quaeque res humanas mirifice in suo ordine componit et conservat. Tum<br />
rursus, ubi somnia in mentes hominum divinitus infundi putabantur, aut ubi animae in corpora nascentium<br />
deduci, aut post mortem ad inferos, vis illa divina Mercurius dicebatur. Illo autem nomine vis divina vocata<br />
fuit, quia primus Mercurius vir sapientissimus mundum à Deo creatum fuisse dixerit, et non posse sine divina<br />
providentia gubernari, omnemque Deorum cultum inter mortales instituerit, neque ullum fieri posse crediderit<br />
fine Deorum nutu ortum et interritum..." entsprechenden Formulierungen S. 445.<br />
62 Lilius Gyraldus, «Historia deorum gentilium varia et multiplex.» Basel 1547; Natale Conti (1551),<br />
Venedig 1600, S.15 -16; Stephanus Pighius, «Themis Dea.» (1566), Antwerpen 1568.<br />
63 vgl. dazu den Beitrag von H. Wrede in diesem Band.<br />
64 1486 - 1553, vgl. Gaetano Marini, Degli Archiatri Pontificj, Bd. 1, Rom 1784, S. 384 f (a). Manetti,<br />
<strong>des</strong>sen Liebe zu Rom und Eifer für die Erforschung der Altertümer hervorgehoben werden, solle dafür<br />
sorgen, daß die Monumente der Stadt und Umgebung und alle Statuen, Inschriften und Marmorsteine so<br />
weit wie möglich bewahrt, von Gestrüpp und Efeu gesäubert, keine neuen Bauwerke ihnen angefügt, nichts<br />
zerschlagen, zu Kalk verbrannt und aus Rom entfernt werden soll. Vgl. Anm. 79.<br />
65 Aldrovandi 1556 (wie Anm. 24), S. 168.<br />
66 Ludwig v. Pastor, Geschichte der Päpste, 5.Bd., Freiburg i.Br. 1909, S. 89 u. S. 750 ff. Zur<br />
Verbindung Bembos mit Bocchi vgl. Anm. 7.<br />
67 1470 - 1547; 1539 - 1546 erneut in Rom, um die Kardinalswürde zu empfangen, C. Dionisotto, in:<br />
Dizionario biografico degli Italiani, Bd. 8, Rom 1966, S. 133 - 151.<br />
68 Contra Detractores, ed. Taù, cap. XXIV: "Nam illi deos, nos vero sanctos vocamus", vgl. Baron<br />
1966, S. 302 ff.<br />
69 Edgar Wind, Pagan Mysteries in the Renaissance, Harmondsworth 1967, S.252, Abb.95. Wie weit<br />
bei Celtis - der seine Anregungen aus Italien bezogen hatte - ein Zusammenhang mit der von Degenhart-<br />
Schmitt (vgl. Anm.57) erwähnten Chronik <strong>des</strong> Matteo Palmieri, der die lebenden Bilder der Florentiner<br />
Johannesprozession von 1454 festhielt, die eine bildliche Analogie in der Florentiner Bilderchronik von<br />
1460-70 finden, - wie immer vermittelt - bestehen könnte, muß hier offen bleiben.<br />
70 Tilmann Buddensieg, Zum Statuenprogramm im Kapitolsplan Pauls III., in: Zeitschrift für<br />
Kunstgeschichte, Bd. 32, 1969, S. 200 u. 203; H. Wrede, Römische Antikenprogramme <strong>des</strong> 16.<br />
Jahrhunderts.<br />
71 Inschrift auf seiner vom Senat gestifteten, von Giacomo della Porta angefertigten Sitzstatue, 1543 in<br />
der Sala di Campidoglio aufgestellt. Dort bis 1876, dann nach Santa Maria in Aracoeli versetzt:<br />
PAULO III. PONT.MAX. / QUOD EIUS IUSSU AUSPICIIS ATQUE AERE CONLATO / URBEM SITU ET<br />
DIVERTICULIS VIARUM DEFORMEM / ET IMPERVIAM DISIECTIS MALE POSITIS AEDIFICIIS / IM<br />
MELIOREM FORMAM REDEGERINT / VIIS AERISQUE CUM VETERIBUS DIRECTIS ET AMPLIATIS /<br />
TUM NOVIS CONSTITUTIS AUXERINT ORNAVERINTQUE / LATINUS IVVENALIS MENNECTUS.<br />
HYERS. MAPHEUS / CUR. VIAR. / URBE INSTAURATA OFFICII ET MEMORIAE ERGO / STATUAM IN<br />
CAPITOLIO OPT: PROSUERUNT / ANNO CHRISTI M.D.XLIII.<br />
72 Buddensieg 1969, S. 190 - 192.<br />
73 Buddensieg 1969, S. 192 f, 215.<br />
74 Richard Harprath, Papst Paul III. als Alexander der Große. Das Freskenprogramm der Sala Paolina<br />
in der Engelsburg. = Beiträge zur Kunstgeschichte. Hrsg. v. G. Bandmann, Erich Hubala, Wolfgang Schöne,<br />
Bd. 13, Berlin - New York 1978, Bildprogramm S. 17 ff.<br />
75 Rolf Merzenich, Der Alexanderzyklus <strong>des</strong> Sala Paolina in der Engelsburg zu Rom. Diss. Aachen<br />
1990, S. 46 f unter Anschluß an E. Schröter, Zur Inhaltsdeutung <strong>des</strong> Alexander-Programms der Sala Paolina<br />
in der Engelsburg. Rezension zu: R. Harprath, Papst Paul III. als Alexander der Große, in: Röm.<br />
Quartalsschrift für christliche Archäologie und Kirchengeschichte, Bd. 75, 1980, S. 76-99.<br />
76 Harprath 1978, S. 62, vgl. von Pastor, Bd. V, 1929, S. 170 -173 u. 246 - 247.<br />
77 Ernst Steinmann, Freskenzyklen der Spätrenaissance. In: Monatshefte für Kunstwissenschaft, Bd. 3,<br />
1910, S. 45 ff; A. Schiavo, Il palazzo della Cancelleria, Rom 1963, S. 151 ff.