Tam Metin PDF (4158 KB) - Marmara Medical Journal

Ö. TARÇINParaoksonaz-1 ve koroner kalp hastalığıPON1 enzimi paraoksonaz ailesinin en çokçalışılmış olan ve en iyi bilinen üyesidir. Diğer PONalt tiplerinden farklı olarak, paraoxonaz aktivitesi ileberaber arilesteraz aktivitesine de sahip olan PON1enzimi, pek çok organofosfat ve ilacı metabolizeetmektedir 5 . Serum PON1 düzeyi kişisel özelliklerebağlı olarak çok değişkenlik gösterir. Serumaktivitesinde en önemli belirleyici faktör yaştır. Yenidoğanda en yüksek düzeyde olan enzim aktivitesiyaşla beraber giderek azalır 6-9 . Cinsiyet açısındanbakıldığında ise kadınlarda erkeklere göre hafifdüzeyde yüksek bulunmuştur 6 . Yağlı ve yüksekkalorili diyet alışkanlıkları PON1 düzeyini aşikârşekilde değiştirmektedir. Yapılan çalışmalar doymuşve trans yağlardan zengin diyet verilen sağlıklıkişilerde PON1 aktivitesinin % 6 oranında azaldığınıgöstermiştir 10 . Zeytinyağı kullanımı ise tam tersineetki ederek PON1 aktivitesini artırmakta ve bu etkiözellikle kadınlarda daha belirgin olmaktadır 11 .Ayrıca sigara kullanımı enzim düzeyini düşürürken,bazı ilaçların (statinler, aspirin, fenofibratlar,dexametazon gibi) PON1 düzeyinde ve aktivitesindeartışa neden olduğu bilinmektedir 2 .Karaciğerde sentezlenerek dolaşıma salınanPON1, hidrofobik N-terminal aracılığı ile HDLyüzeyine yapışır 12 . Apolipoprotein A-I (ApoA-I) isebu enzimi HDL yüzeyinde sabitleştirmektedir. PON1enziminin LDL oksidasyonunu önleyici etkisi ilkolarak 1991 yılında Mackness tarafından in vitroolarak gösterilmiştir 13 . Daha sonra PON1 enzimininHDL yapısında yer alması ve koroner arterhastalarında HDL kolesterol düzeyinin düşükbulunması, bu hasta grubunda HDL ve alt tiplerininönemini ortaya çıkartmıştır 14 . HDL-kolesterolünolgunlaşma sürecinde ilk olarak karaciğer vegastrointestinal sistemden salınan ApoA-I, ATPbinding cassette transporter G-1 (ABCG1)proteinine bağlanarak makrofajlardan kolesterol alırve pre-β HDL’yi oluşturur. Bu diskoid HDL molekülülesitin-kolesterol açil transferaz (LCAT) enzimiaracılığı ile HDL3 alt tipine dönüşür ve en sonundadaha büyük bir molekül olan HDL2 meydana gelir.PON1 gibi antioksidan enzimler, HDL2 yapısındadaha fazla olmak üzere her iki alt tipte debulunmaktadır 15 . Dolaşımda HDL2 ile birliktebulunan PON1 enzimi, makrofajlardan superoksitanyon salınımını inhibe ederek LDL oksidasyonunuönler ve okside-LDL(oxLDL) oluşumunu azaltır.Böylece endotel hücrelerde oxLDL’ye bağlı oluşaninflamasyon süreci engellenmiş olur 16 . Ancak PON1enzimi sadece HDL’ye bağlı iken bu etkiyigösterebilmekte, HDL yapısından ayrılınca bu etkiortadan kalkmaktadır 17 . Yapılan çalışmalar, koronerarter hastalığı olanlarda 10 yıllık takip sonucundaHDL2 düzeyinin sağlıklı kontrollere göre % 32oranında daha düşük olduğunu göstermiştir 18 . Bu daPON1 etkisinin ve aktivitesinin HDL2 düzeyi iledoğru orantılı olduğunu kanıtlamaktadır.Koroner arter hastalığı gelişiminde PON1Rozenberg ve arkadaşlarının PON1(0) knockoutfarelerde yaptığı bir araştırmanın sonucunda,PON1(0)+ApoE(0) knock-out farelerde sadeceApoE(0) knock-out olanlara göre aterosklerotiklezyonlarda % 42 oranında artış olduğugörülmüştür 19 . Ayrıca PON1(0) farelerinmakrofajlarında oksidatif stresin kontrol grubunagöre yüksek olduğu bildirilmiştir. Sonuç olarakPON1 enziminin hem serumda hem makrofajlardadirekt etki ile oksidatif stresi azalttığı, ve bu nedenlePON1 enzimi eksik olan farelerde aterosklerozgelişiminde artış gözlendiği rapor edilmiştir.İnsanlarda ilk olarak 1997 yılında yapılan vakakontrollüçalışmada, serum PON1 enzim düzeyi veaktivitesi koroner arter hastalarında diğernedenlerden bağımsız şekilde düşük bulunmuş vePON1 enzim aktivitesinin koroner arter hastalığıaçısından bir risk belirteci olabileceğidüşünülmüştür 20 . Sonrasında yapılan klinikçalışmalarda da, koroner arter hastalarında sağlamkontrollere göre PON1, HDL ve apoA-I düzeylerindedüşüklük tespit edilmiştir 21, 22 . Kabaroğlu vearkadaşlarının yaptığı kontrollü çalışmada, akutkoroner sendrom (38 akut miyokart enfarktüsü + 33unstabil anjina pektoris) ile başvuran hastalarsağlıklı kontrol grubu (n=32) ile karşılaştırıldığında,oksidatif stresin hasta grubunda anlamlı olarakartmış, PON1 düzeylerinin ise azalmış olduğu raporedilmiştir 23 (p