HALAL KVALITETA

HALAL KVALITETA22JOURNALodređene teritorije. Zahvaljujući interesimapotrošača i potrebama da se prepoznaju prehrambeniobičaji i kultura ishrane drugihetničkih skupina, kao i potreba za očuvanjemprirodnog i kulturnopovijesnog blaga,sve je izraženija potreba da se sačuva ovajdio civilizacijskih tekovina. Još 1992. godineEU je započela stvaranje sistema za zaštituautohtonih proizvoda. Današnje shemekvaliteta EU omogućavaju zaštitu autohtonihproizvoda i iz zemalja van EU. Proizvodikoji nose oznaku autohtonog kvaliteta,od istovrsnih se razlikuju po tačno određenimsvojstvima. U EU su poznata tri oblikaprava na oznake autohtonih proizvoda, kojise mogu odgovarajućim postupcima zaštititikod nadležnih institucija te steći pravaoznačavanja tih proizvoda. To su prava na:• oznaku izvornosti PDO 1• oznaku geografskog porijekla ili zaštićenigeografski indikatori PGI 2• oznaku tradicionalnog ugleda hraneili zaštićene oznake garantovanogtradicionalnog specijaliteta TSG 3 .Registrirati se mogu svi poljoprivrednii prehrambeni proizvodi namijenjeniza konzumaciju, izuzev prirodnih mineralnihi izvorskih voda, jakih alkoholnihpića, vina, voćnih vina i dr. proizvoda odgrožđa i vina, osim vinskog octa 4 . Geografskeoznake na proizvodu informirajupotrošača da proizvod potiče sa određeneteritorije ili mjesta na toj teritoriji. Pri tomese specifičan kvalitet, reputacija,imidž ili neka druga osobina proizvoda,dovodi u vezu sa njegovim geografskimporijeklom. Proizvod s tog geografskogpodručja mora se razlikovati po nečemuod ostalih proizvoda iz iste grupe i morabiti specifičan po svojim osobinama. Zaštićenaoznaka izvornosti koristi se zaoznačavanje prehrambenog proizvoda čijisu kvalitet ili karakteristike isključivoili u velikoj mjeri nastali pod uticajem posebnihprirodnih i ljudskih faktora određenegeografske sredine. Oznaka izvornostise prema tome može registrirati samoza proizvode koji se doista i proizvodeu navedenom geografskom području.U slučaju zaštite oznake izvornosti obavezaje da se procesi proizvodnje i preradeodvijaju na istom području, a kod zaštićeneoznake geografskog porijekla dovoljnoje da se samo jedna od faza odvijaunutar regije. Pored oznake izvornosti igeografskog porijekla postoji i oznakagarantovano tradicionalnog specijaliteta(tradicionalnog ugleda) poljoprivrednih iprehrambenih proizvoda. Oznaka tradicionalnogugleda nije oznaka geografskogporijekla, ali namjena joj je ista kao iostalim oznakama, a to je zaštita autohtonihpoljoprivrednih proizvoda od imitacijai nestajanja. “Tradicionalan” označavadokazanu vrijednost na tržištu kroz vremenskorazdoblje koje pokazuje prenošenjes generacije na generaciju. Ovo vremenskorazdoblje općenito obuhvata jednuljudsku generaciju, a to je najmanje 25godina. Oznaka za garantovani tradicionalnispecijalitet naglašava tradicionalnikarakter u sastavu proizvoda, najčešće jelaiz gastronomske ponude i potvrda jepriznavanja posebnih svojstava hrane.Oznake koje se postavljaju na ambalažuproizvoda su standardizirane po boji, oblikui tekstu koji upućuje na vrstu zaštite. Svakipoljoprivredni ili prehrambeni proizvodproizveden i/ili prerađen u skladu sa specifikacijommora biti označen na način dapored registriranog naziva ima i vidljivi navod“zaštićena oznaka izvornosti”, odnosno“zaštićena oznaka geografskog porijekla”uz isticanje pripadajućeg znaka.Slika 1. EU logo za označavanje tipičnihproizvoda vezanih za geografskoporijeklo, izvornost i tradicionalni ugleda) oznaka izvornosti (protected designationof origin PDO)b) oznaka geografskog porijekla (protectedgeographical indication PGI) ic) oznaka tradicionalnog ugleda hrane“garantovani tradicionalni specijalitet”(traditional speciality guaranteed TSG)Sva tri navedena oblika zaštite služeza registraciju originalnih proizvoda čimese potvrđuje porijeklo proizvoda sa određenogpodručja. Proizvodi s navedenimoznakama podliježu kontroli u skladu salegislativom, kojom se potvrđuje propisaninačin proizvodnje i kvalitet. 5 Zaštitaoznake značajna je sa više aspekata: pravnog,marketinškog, potrošačkog, poduzetničkogi agrarnopolitičkog. Tradicionalniautohtoni prehrambeni proizvodi,kao i jela, ako se standardiziraju i tržišnorazvijaju, stvaraju mogućnosti za izgradnjuprepoznatljivih brendova ili robnihmarki. Zaštitu oznake geografskog porijeklai izvornosti proizvoda vrši organiziranoudruženje (grupa) standardiziranjemproizvoda i procesa. Zaštita oznake baziranaje na sposobnosti udruženja da dokažeusklađenost proizvoda sa zahtjevimazakonske regulative koja tretira ovuoblast. Dokazivanje se obavlja po proceduramakoje su tačno definirane legislativom.Pri tome se osiguravaju uslovi daproizvod uvijek bude istog kvaliteta kao isvojstava koja ukazuju na njegovo geografskoporijeklo, izvornost ili garantovanotradicionalni specijalitet. Proizvođačmora dokazati da koristi sirovine sa definiranegeografske teritorije i da procesproizvodnje obavlja u skladu sa specifičnostimakoje taj proizvod razlikuje odostalih proizvoda iz generične grupe.3. Geografsko porijeklo hrane ihalal hranaHalal hrana definirana je šerijatskimpropisima, a osim ograničenja u konzumiranjuhrane, odnosi se na postupke pripremanjajela, serviranja jela, objedovanja,ponašanju tokom jela, ponašanju nakonjela, ali isto tako i na zahtjeve kojetreba hrana zadovoljiti da bi organizambio zdrav, radno sposoban i u stanju ekvilibriuma-homeostazesa svojom okolinom.Potrošači halal hrane žele upoznati iautohtone prehrambene proizvode iz drugihpodručja svijeta. Muslimani žive širomzemaljskog globusa, a najviše ih je uAfrici i Aziji. Kao rezultat života na različitimgeografskim lokacijama, pojavljujuse različite prehrambene navike i običaji.Prehrambeni običaji gotovo da se temeljnorazlikuju na svim kontinentima globusa.Tako se razlikuje mediteranski prehrambeniobičaji od azijskih, prehrambeniobičaji sjevernih naroda (eskima) odprehrambenih običaja crnaca u Africi itd.Čak se znatno razlikuju prehrambeni običajiunutar kontinenata između pojedinihpopulacijskih grupa. Tako se razlikuje kineska,indijska, japanska, malezijska,meksička, grčka i druga prehrana. Japancijedu nepečeno meso ribe (suši), Kinezijedu mnoge vrste mesa koje su svimaostalima zabranjene, ali jedu uz rižu i kikiriki,Indijci jedu ljuta i začinjena jela(sa karijem), Malajci također jedu jakopaprena jela, ali i slatke sosove sa pilećimmesom, Meksikanci jedu tortilju sa grahom,Južnoamerikanci jedu govedinu. Toujedno podrazumijeva da jela koja jedumuslimani u Maroku nisu ista jela uobičajenaza muslimane u Pakistanu ili uMaleziji. Međutim, sve njih spaja zajedničkiimenitelj koji se zove islam, a sljedstvenotome i halal hrana. Djeca koja suodgojena u islamskom duhu od malih noguusvajaju znanja o tome šta im je dozvoljeno,a šta zabranjeno jesti, što presudnoutiče na oblikovanje njihovih prehrambenihnavika tokom cijelog života.Halal izričito i nedvojbeno zabranjujekonzumiranje neke hrane koja je sastavnidio prehrambenih običaja mnogih naro-