Leren van tegenspraak en tegenwicht

gebeurtenissen in Enschede op gang gekomen: er is overleg tussen beleid
en inspectie, het toezicht gaat mee naar internationaal overleg en ook de
samenwerking tussen inspectiediensten onderling is intensiever. Door
dit laatste worden de betrokken ministeries beter teruggekoppeld over
risico’s en over mogelijkheden om de middelwetgeving te verbeteren. Als
het gaat om leren: door de vuurwerkramp is er een doelgerichte en effectieve
feedforward- en feedbackloop ontwikkeld. De samenwerking in het
kader van het professionaliseringstraject handhaving milieuwetgeving
leidt – zo concluderen de fellows – tot snelle aanpassing van regelgeving
op het gebied van externe veiligheid, transport en gebruik van vuurwerk.
Conclusie over condities voor leren van toezicht:
passende wetgeving en duidelijke onderlinge verwachtingen
In het algemeen geldt dat doelwetgeving goed werkt als (1) de problematiek
relatief nieuw is, als (2) de betrokken partijen gedeelde belangen
hebben bij een goede uitwerking van doelwetgeving in concrete richtlijnen
en criteria en als (3) de maatschappelijke risico’s als beperkt worden
ervaren. Het mooie en licht paradoxale van doelwetgeving schuilt in het
tweede punt: het streven naar vastigheid, het willen bevriezen van goede
praktijken in richtlijnen en criteria (die naar hun aard in de buurt van
middelwetgeving zullen komen).
Het hanteren van doelwetgeving in plaats van middelwetgeving betekent
dat feedforward- en feedbackinformatie veranderen: doordat normen
niet en detail zijn uitgewerkt, zal er “vaker dan bij middelwetgeving een
natuurlijke feedforward- en feedbackloop ontstaan”, zo concluderen de
fellows. Beleid en toezicht hebben elkaar nodig om zoekend te kunnen
leren. In plaats van een regelgeleide, gesloten instructie krijgt de toezichthouder
meer ruimte. Hij zal zich in zijn terugkoppeling niet hoeven
te beperken tot instrumentele lessen, maar kan meer fundamentele
feedback geven. Bijvoorbeeld over de oorzaken van tekortschietende effectiviteit
of de wenselijkheid van een andere aanpak.
Integrale inspecties kunnen de leermogelijkheden stimuleren. Enerzijds
komen door samenwerking tussen inspecties tegenstrijdigheden tussen
wetten en regels aan het licht en ontstaan er mogelijkheden om het
toezicht te verminderen. Achterliggende nalevingsproblemen kunnen
zo worden opgespoord en aangepakt. Anderzijds kan de samenwerking
tussen toezichthouders bijdragen aan de positie van het toezicht als
verschaffer van feedback. Integraal toezicht kan eraan bijdragen dat
toezichthouders zich kunnen ontpoppen van louter terugkoppelaar tot
echte gesprekspartners. Gesprekspartners die dwarsverbanden kunnen
Leren van tegenspraak en tegenwicht 25