Leren van tegenspraak en tegenwicht

De sleutels daarbij zijn zinvolheid, communicatie en het in
samenspraak goed formuleren van de juiste leeropdracht: op
welke facetten en doeleinden richt de organisatie zich en in
welke mate is sprake van een duidelijke context of een getemd
probleem?
De leeropdracht is bepalend voor de diepgang en bandbreedte
van het beoogde leren door professionals: welke ruimte voor
variëteit is daarbij aanwezig: wat ligt vast, wat mag afwijken er
waar zoeken we naar verbetering?
Vaak is er evenwel geen duidelijkheid of zelfs discussie over de
leeropdracht en worden bij gevolg statische instructies gegeven
bij taken die juist gebaat zijn bij het improviseringsvermogen en
de lokale kennis van professionals.
Het leiderschap van overheidsorganisaties ziet onvoldoende in
dat hun relatie met professionals en middenmanagers een leersituatie
is.
Doordat leidinggevenden onvoldoende tijd besteden aan relaties
en communicatie en door hun voorkeur voor een ‘managerial’
benadering van kennis in het primaire proces, laten zij het afweten
als het gaat om het scherp krijgen van de leeropdracht.
Hoewel de invloed van leidinggevenden niet moet worden over-
schat, doet deze blinde vlek afbreuk aan de toegevoegde waarde
van instrumenten als resultaatsturing en toezicht.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
Resultaatsturing en toezicht:
codificerende leerinstrumenten met risico op ‘mismatch’
Er schuilt een natuurlijke spanning tussen veel van de reguliere sturings-
en beheersingsinstrumenten van de overheid en haar dynamische
opdracht. Resultaatsturing en toezicht zijn van nature statisch: ze proberen
de vloeibare en veelvormige werkelijkheid en daarop geprojecteerde
wenselijkheden in regels, doelstellingen en indicatoren te vangen. Ze
zijn daarmee primair op analyse en instructie gericht. Door die spanning
vinden de leermodellen van Van Gunsteren veel weerklank. Die modellen
sluiten goed aan op de ervaren behoefte aan meer oog voor verscheidenheid,
lokale context en decentralisatie. Ruimte voor responsiviteit dus.
Tegelijkertijd is weinig beleid in Nederland écht nieuw. We beginnen
zelden vanuit het niets en veel kennis die we opdoen, vloeit voort uit de
door Van Gunsteren c.s. bepleite experimenten en andere selecties uit
variëteit. Het verschil met ‘analyse’ is wat dat betreft gradueel.
36 Vorm geven aan inhoud