Excerpta Teologia_43.7.pdf - Universidad de Navarra
Excerpta Teologia_43.7.pdf - Universidad de Navarra
Excerpta Teologia_43.7.pdf - Universidad de Navarra
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
570 FÉLIX MARÍA AROCENA SOLANO<br />
5, 12 y Dan 6, 4. Así mismo en Ps 142, 10 y en Neh 9, 20 se dice avyion en lugar<br />
<strong>de</strong> avyafovn, bueno; en el primer caso, se trata <strong>de</strong>l espíritu humano, en el segundo<br />
<strong>de</strong>l Espíritu <strong>de</strong> Dios. Ahora bien, aunque la expresión rûah ha-qo<strong>de</strong>s es rara en el<br />
Antiguo Testamento, el concepto es muy frecuente, sobre todo cuando rûah tiene<br />
significado mesiánico. El término pneuma consta 375 veces en el Nuevo Testamento,<br />
con o sin el calificativo avyion, pero con una gran riqueza <strong>de</strong> significado<br />
que va <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la «fuerza <strong>de</strong> Dios» hasta la «persona divina» o Espíritu Santo en sentido<br />
personal. La revelación <strong>de</strong> la «personalidad» <strong>de</strong>l Espíritu Santo comienza con<br />
el bautismo <strong>de</strong> Jesús: <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ese momento, Cristo aparece como poseedor <strong>de</strong>l Espíritu<br />
<strong>de</strong> Dios hasta el momento en que lo entrega a su Iglesia. Pero es en Pentecostés<br />
cuando esa revelación alcanza su culmen. En cuanto al calificativo avyion, si<br />
bien no era necesario en el área <strong>de</strong> la lengua hebrea para <strong>de</strong>finir al Espíritu Santo,<br />
fuera <strong>de</strong> ésta era necesario para distinguir al Espíritu <strong>de</strong> Dios <strong>de</strong> cualquier otro espíritu.<br />
8. 380 Domine Iesu, da ut hodie a Spiritu Dei agamur,<br />
— et semper ut filii Dei ambulemus.<br />
9. Cfr D. LYS, «Rûach». Le souffle dans l’Ancien Testament, en Col «Ètu<strong>de</strong>s d’Histoire<br />
et <strong>de</strong> Philosophie Religieuses» publiées sous les auspices <strong>de</strong> la Faculté <strong>de</strong> Théologie<br />
Protestante <strong>de</strong> l’Université <strong>de</strong> Strasbourg, 56, Paris 1962, p. 181.<br />
10. Cfr MISSALE ROMANUM (1975), Vigilia paschalis, benedictio aquæ: (…) Deus, cuius<br />
Spiritus super aquas inter ipsa mundi primordia ferebatur, ut iam tunc virtutem sanctificandi<br />
aquarum natura conciperet...<br />
11. 219 Tu, qui Apostolis sæpius apparuisti et Sanctum eis Spiritum insufflasti,<br />
— creatorem Spiritum renova in nobis.<br />
12. Quizá el único texto litúrgico en que al Espíritu se le llama con este nombre, en vez<br />
<strong>de</strong>l apelativo, por así llamarlo, canónico <strong>de</strong> Espíritu Santo (cfr R. CANTALAMESSA,<br />
El canto <strong>de</strong>l Espíritu, Madrid 1999, p. 31). Para elegir los títulos <strong>de</strong>l Espíritu Santo,<br />
Rábano Mauro (†856), abad <strong>de</strong> Fulda, Arzobispo <strong>de</strong> Maguncia y autor <strong>de</strong> este<br />
himno, acu<strong>de</strong> a las Etimologías <strong>de</strong> Isidoro (cfr RÁBANO MAURO, El universo, I, 3,<br />
en PL 111, 25).<br />
13. Cfr CONCILIUM CONSTANTINOPOLITANUM, Symbolum constantinopolitanum: (…)<br />
qui cum Patre et Filio simul adoratur e conglorificatur… (DS, 150).<br />
14. THOMAS DE AQUINO, Summa contra Gentiles, IV, 20.<br />
15. Cfr H. SCHWARZ, Reflections on the work of the Spirit outsi<strong>de</strong> the Church, en Creo in<br />
Spiritus Sanctus, Actas <strong>de</strong>l Congreso Teológico Internacional <strong>de</strong> Pneumatología, II,<br />
Roma 1983, pp. 1455-1471.<br />
16. Cfr Ps 103, 30: emittes spiritum tuum<br />
17. Spiritus tuus (Patris): cfr 304, 420, 421, 435, 436, 442, 443, 450, 451, 452, 453,<br />
454. Spiritus tuus (Filii): cfr 201, 331, 357, 359, 371, 377, 378, 381, 390, 392,<br />
399, 401, 408, 409, 424, 426, 432, 449, 459.<br />
18. Cfr Io 15, 26; Io 14, 16; Io 15, 26.<br />
19. Cfr G. QUELL-R. BULTMANN, art. alhfeia, en G. KITTEL-G. FRIEDRICH, Theologisches<br />
Wörterbuch zum Neven Testament, Stuttgart 1 (1933) 233-251; trad. ital.,<br />
en «Gran<strong>de</strong> Lessico <strong>de</strong>l Nuovo Testamento» (Brescia 1965) 625-674, aquí R.<br />
BULTMANN, 633-664; cfr también I. DE LA POTTERIE, L’arriere fond du teme johannique<br />
<strong>de</strong> verité, en «Studia Evangelica» (Berlin 1959) 277-294; cfr J. LOZANO, El<br />
concepto <strong>de</strong> verdad en S. Juan, en «Helmántica» 14 (1963) 5-77; cfr J. BAUER, art.<br />
Verdad¸ en Diccionario <strong>de</strong> Teología Bíblica, Barcelona 1967, pp. 1039-1048.<br />
20. Cfr J. LÓPEZ, El Don <strong>de</strong> la Pascua <strong>de</strong>l Señor-Pneumatología <strong>de</strong> la Cincuentena pascual<br />
<strong>de</strong>l Misal Romano, Burgos 1977, pp. 540-421.