DE ANIMA - Telefonica.net

p. 57 / de 145
comprehenduntur intellectus agens et passibilis et illa dictio solum *
excludit alias partes animae, scilicet sensitivam et vegetativam. Et haec
pars est id quod est, id est, subsistens et per se intelligens et existens.
Haec autem pars, quando est separata non recordatur, eo scilicet modo
quo in corpore, quia non intelligit modo ad physicum pertinente,
quia non cum adiutorio partis sensitivae et phantasiae, quae
corrumpitur. Et haec phantasia dicitur “intellectus passibilis” cui
tribuitur corruptibilitas: intellectus quidem, quia intellectui ministrat,
vel certe, quia aliquid rationis participat, dum rationi subditur et ab
illa dirigitur, ut idem docet Aristoteles, 1 Ethicorum, cap ultimo; et lib
6, cap 1; passibilis autem vel quia proprie pati potest, vel quia eius
operatio non est sine passionibus amoris vel odii, etc, ut dicitur 1 De
Anima, tx 66. Ita exponunt Philoponus et D Thomas.
Sed in hac expositione illud solum est difficile, quod in eadem
voce aequivocationem commitit in eodem contextu, nam in principio
capitis intellectus passivus sumitur pro vero intellectu spirituali, in
fine vero pro imaginatione.
Sed dicendum quod numquam intellectus spiritualis *
vocatur “patibilis”, sed simpliciter intellectus “qui est omnia fieri”,
postea vero addit particulam “patibilis” ad ostendendum quod ibi non
loquebatur de priori intellectu vero, sed de phantasia, ut patet ex ipso
quod addit: “in sine hoc nihil intelligit anima.” Si enim loqueretur de
potentia intellectiva vera, superfluum esset hoc addere, nam clarum
erat quod sine intellectu nemo potest intelligere. Loquitur ergo de
phantasia sine qua nihil etiam in hac vita intelligimus. Alia de hac re
vide supra, d 2, q 3. Sed haec expositio videtur conformior litterae.
12 Ex decisione dubii sequitur:
1º. Intellectum agentem et possibilem non esse unum in
omnibus hominibus, sed multiplicare iuxta numerum animarum, de quo
etiam supra diximus, nam multiplicata forma, multiplicantur eius
potentiae.
2º, sequitur intellectum agentem non esse potentiam organicam,
sicut de possibili dictum est, dicta q 3. Sunt enim potentiae *
spirituales, quia ad actus spirituales ordinantur.
3º, sequitur intellectum agentem ut sic esse tantum potentiam *
activam; intellectum vero possibilem esse potentiam passivam, non
pure, sed cum aliqua activitate, iuxta supra dicta d 5.
13 Sed est secundum dubium commune de his intellectibus, an
uterque illorum sit lumen.
Aristoteles in praesenti intellectum agentem vocat lumen, et
idem intelligendum est de possibili, tamen diversa ratione.
14 Notandum est enim ex D Thoma, 1 p, q 67, a 1, quod licet
lumen primo sit dictum de lumine materiali, tamen nomen translatum
est ad spiritualia, non metaphorice, sed proprie, nam lumen dicitur
omne id quod est manifestativum, iuxta illud ad Eph 5: “Omnia [...]
quae arguuntur manifestantur a lumine”; manifestatio autem *
proprie in rebus spiritualibus invenitur. Intellectus ergo agens dicitur *
lumen manifestans rem intellectui in actu primo, inquantum producit
in illo species rerum; et isto modo dicitur manifestare phantasmata, ut
supra expositum est. Neque est alia illuminatio facta ab intellectu
agente, quia neque in phantasmate aliquod lumen producit, neque in
medio, quia nullum est medium per quod cognitio intellectualis fiat;
nec vero in intellectu possibili producit aliud lumen, nisi solas species,
quia neque intellectus possibilis indiget tali lumine, neque haec *
illuminatio debet in spiritualibus adeo materialiter sumi.
Dices: Ergo etiam quodlibet obiectum insensibile potest dici