DE ANIMA - Telefonica.net

p. 65 / de 145
hominem ad rectam operationem in illo genere.
Prima rectitudo operationis est rectitudo ad bonum simpliciter,
quia est bonum hominis, ut homo est. Secunda rectitudo est ad
bonum secundum quid, quia est bonum hominis, non ut homo est, sed
ut talis vel talis artifex. Prima rectitudo pertinet ad prudentiam et
actus concomitantes illam, nam haec tendit ad rectitudinem
simpliciter voluntatis et appetitus. Secunda vero pertinet ad artes.
Et ideo dixit Aristoteles quod magis vituperatur prudens si *
volens erraverit quam si nolens; et artifex plus vituperatur si nolens *
erraverit quam si volens, quia in prudentia requiritur rectitudo
appetitus, in alio non.
17 Notandum est, 2º, quod inter operationes humanas
quaedam sunt quae transeunt in exteriorem materiam, et per quas fit
aliquid manens, transacta actione. Aliae vero sunt operationes quae
non transeunt in exteriorem materiam, sub quibus comprehenduntur
omnes illae quae non habent aliquid operatum, illis transactis, ut sunt
canere, etc. Primae operationes dicuntur “factiones” proprie.
Aristoteles ergo in dictis locis agibile vocat illud quod est eligibile
simpliciter. Et ita solam prudentiam ait versari circa agibile; artem vero omnen
circa factibile. Unde prudentiam vocat habitum cum ratione activum,
artem vero habitum cum ratione factivum. Idem habet 1 Magnorum
Moralium, cap ultimo.
Sed Alexander Aphrodisius, 6 Metaphysicae, cap 2, quem *
videntur sequi D Thomas, 1.2, q 57, a 3, ad 3, distinguunt duplices
artes: aliae quae versantur circa agibilia, et istae dicuntur “liberales”;
et sunt omnes illae quae circa actionem immanentem versantur, et
aliae artes quae versantur circa factibilia, et dicuntur “serviles”. Et
priores artes distinguuntur a prudentia, nam prudentia versatur circa
agibile simpliciter, dirigendo bonitatem et rectitudinem simpliciter
actionis. Artes vero sunt circa agibile secundum quid, ut diximus.
Sed contra. Ergo Dialectica est scientia practica, nam est ars *
directiva operationum humanarum et regula earum.
Respondetur. Quantum ad modum ita est, tamen *
simpliciter excipitur ab omnibus artibus et speculativa simpliciter dici potest,
quia dirigit speculationem, ut speculatio est, ut suo loco diximus.
18 Sed restat dubium circa dicta, an unus et idem habitus
possit esse practicus et speculativus. Et videtur quod non. Diximus enim
distingui essentialiter.
Respondetur quod inter habitus infusos aliqui sunt
practici et speculativi, quia simul perficiunt intellectum secundum
aliquas operationes utriusque generis; huiusmodi est fides supernaturalis
et dona Spiritus Sancti, quae illi correspondent, ut docet D Thomas,
2.2, q 4, a 2, ad 3; qq 8 et 9; huiusmodi etiam est Theologia.
Et ratio est, quia isti habitus, cum habeant supremum obiectum,
nempe Deum, ad quem omnia ordinantur, tractando de Deo maximam
speculationem attingunt, tamen quia simul agunt de his quae ad
illum ordinantur, inter quae continentur operationes humanae,
ideo etiam habent aliquid operationis. Inter alios vero inferiores *
habitus, quidam sunt mere speculativi, ut Metaphysica; quidam mere
practici, ut prudentia; quidam aliquid ex utroque videntur participare, ut
Philosophia moralis, quae quidem practica videtur esse partim, et
speculativa partim, ut insinuat Aristoteles, in 1 Ethicorum. Unde
speculativum et practicum sunt differentiae essentiales, quando habitus illis
adaequantur, at vero quando habitus habent quemdam superiorem
modum, potest de utroque aliquid participare, et intellectum sub
utraque ratione perficere.