You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Царапайым сана кунделшта емирден, гасырлар бойы кайталаудан,<br />
эдет-гурыптан, уйреншакта жагдайдан пайда<br />
болады. Карапайым сана кадушп eMip таж1рибесшен туындайды.<br />
Ол когамдьщ сананыц теменп Typi. Царапайым<br />
сана табигат жэне вшр кубылыстарын кунделшта байкаудан<br />
пайда болады. Сондьщтан ол гылымнан сонша алшак<br />
кетпейдь BipaK ол жуйеленбеген, непзделмеген белп<br />
л1 6ip кубылыстардыц себептерш алып керсетпейд1 .<br />
Оныц курдел1 курылымы да жок;. Шрак; карапайым сананы<br />
да басында сактайтын, б1рден 6ipre тарататын хальщ.<br />
К^азацтар, маселен, куннщ батуына, айдыц тууына, терт<br />
тулщ малдыц куйсегенше, жатцан-турганына к;арап ертецп<br />
кун кандай бол мак, туар ай не экелмек, хальщда жайлы<br />
бола ма, елде жайсыз ба, соны болжап отырган.<br />
Халык уакытты аньщтауда езшдцс бай тэж1рибе жинактап,<br />
оны колданудыд caTi мен жолдарын жэне соган<br />
лайьщты саз ернектерш де таба б!лд1. Жылды, токсанды,<br />
айды, аптаны, таулжта белудщ шаруашылыкка сай<br />
peTi мен ыцгайын да орайластыра келтаре б1лда. Ал мер-<br />
3iM, мезпл елшемдерше келгенде хальщ алшем! мен атауы<br />
да бай. Улттык угымда мерз1м - уацыттыц, мезплдщ шамасы<br />
мен узацтыгын б1лд1ред1 (мысалы: бие сауым, кун,<br />
ай, токсан). Мезпл сол уакыттыц 6ip сатан гана айкындайды.<br />
Мысалы: елец-алац, туе, кеш, тун ортасы, т.б.<br />
Щ р! кактем, жаз, куз - мезпл елшемдерше жатады. МерзШ<br />
елшемдер1: 6ip сат, к ас кагым, а дегенше (1 сек.), сут<br />
nicipiM (5-10 минут), бие сауым (1,5 сагат), ет nicipiM (2,5-<br />
3 сагат), жарты кун, 6ip тун (тауйпктак - 24 сагат), апта<br />
(7 кун), ай (30-31 кун), токсан (3 ай), жыл (365 кун) немесе<br />
12 ай, гасыр (100 жыл).<br />
Элеуметтш-медени салт-дастурлер когамдьщ сана, когамдык<br />
болмыспен тыгыз байланысты, 6ip-6ipiHe зор есеpiH<br />
типзедо. К^огамдык болмыс пен когамдьщ сананыц езrepyi<br />
халыцтыц тарихын курайды. Элеуметтш-мадени<br />
салт-дастурлер.хал ыцтыц тарихи дамуыныц барысында<br />
калыптасатын жеке адамдардыц езара карым-катынасын,<br />
когамдык катынастарды реттейтш адет-гурып, санага<br />
сщген тертш, этика, калыптаскан рухани медениет.<br />
122
Change language