Sample chapter - kitlv

Inleiding 9
echtgenote zou kunnen betrekken. In de briefgedichten aan het Haarlemse
thuisfront rept hij met geen woord over haar, alsof ze allang is overleden. Neef
Jan die anders altijd gereed staat met zijn reacties, maakt ook geen woorden
aan haar vuil. Misschien dat de naam van de Amsterdamse Maria Lietaert ook
nog een – aan ons onbekend – oud zeer opriep binnen de Haarlemse familie?
Intussen is Lourens in Indië niet rijk geworden, zoals hij meedeelt in de
Brief voor de vrienden, maar hij komt evenmin iets tekort. Meteen daarop laat hij
weten niet van plan te zijn spoedig naar het vaderland terug te keren, omdat
zijn dochter nog maar vijftien is. In de afschriften uit de Bataviase archieven,
gemaakt door Bloys van Treslong, komt een Elisabeth van Elstland voor die
op 15 december 1696 met Pieter Verlove trouwt, die ‘burger’ van Batavia is
(Den Haag, CBG, Archief Bloys van Treslong, Landsarchief Batavia, Prot.
Nots. D. van Es 1696:219). Mogelijk is Lourens’ dochter met deze Elisabeth
van Elstland te identificeren, maar het is onduidelijk wie haar moeder is.
Vermoedelijk niet Maria Lietaert. Op grond van gegevens uit de Burgerlijke
Stand van Batavia had Lourens uit zijn huwelijk met Maria Lietaert slechts
drie kinderen: Janneke, Daniël en Salomon. Een Elisabeth ontbreekt. 19
Van alle kinderen krijgt zoon Daniël de meeste aandacht in Lourens’
gedichten. In de Bataviase archieven is over Daniël ook nog te vinden dat hij
op 23 augustus 1673 is gedoopt in de Hollandse Kerk, 20 en dat hij op 6 januari
1691 in Compagniesdienst werd opgenomen met een dienstverband van drie
jaar als jong timmerman (hij was toen achttien) tegen een maandloon van
negen gulden (Den Haag, CBG, Archief Bloys van Treslong, Burgerlijke Stand
Batavia. Actenboek 1689-91, nr 296). Zeven jaar later, in 1698 komen we Daniël
in de VOC-archieven tegen als assistent van de boekhouder met een maandsalaris
van 24 gulden. 21 Omdat Daniël liefhebberde in de poëzie, schreef Lourens
een kleine poëtica voor hem naar het voorbeeld van Vondels Aenleidinge ter
Nederduitsche dichtkunste uit 1650). 22 Het voordeel van dit literaire bedrijf is
19 Mogelijk was haar moeder een inlandse vrouw. Aangezien Elisabeth op 15 december 1696
is getrouwd met Pieter Verlove, kon Lourens in principe vanaf die tijd naar Holland terugkeren.
Hij had immers in de Brief voor de vrienden aan zijn neef Jan laten weten dat hij niet terugkon
naar Holland, zolang zij nog financieel afhankelijk van hem was. Dit versterkt het vermoeden
dat Lourens tweede vrouw een inlandse was. Immers, al in 1617 bestond een verbodsbepaling
tegen het repatriëren van burgers die met een inlandse vrouw getrouwd waren. In 1633 werd
die bepaling nader gespecificeerd en blijkt dat dergelijke burgers wel mochten repatriëren, op
voorwaarde dat ze de nodige middelen achterlieten tot onderhoud van hun inlandse vrouw (Van
der Chijs 1885:297; De Haan 1922, I:540).
20 Den Haag, CBG, Archief Bloys van Treslong, Burgerlijke Stand Batavia. Reg. nr 6, BS
Batavia. Doopgetuigen: Gijsbert Jansen de Doot en Hester Yliod.
21 In het Compagnies Ambaghtskwartier te Batavia ‘Daniel van Elslandt van Batavia adsistent
bij den boekhouder’ (zijn salaris is ƒ 24,- p.m.). ‘In India aengenomen, 1691, Jo: timmerman, voor
de kamer Amsterdam’ (Den Haag, NA, 1.04.02, VOC nr 11.543, fol. 29).
22 Parijs, BN, MS. Néerlandais 61, fol. 6r ‘Onderregting aan mijn Zoon D Van Elstland’.