Sample chapter - kitlv

Inleiding 43
We veronderstellen dat Lourens aanvankelijk van plan was geweest om
in patria zijn laatste dagen door te brengen, maar de tijd verstreek zonder
dat er uitzicht was op terugkeer. 61 Hij heeft in elk geval op een gegeven
ogenblik een net afschrift van zijn werk klaar gemaakt om het mee te geven
naar Holland. Of sommige stukken al eerder de weg naar Holland gevonden
hadden, weten we niet (zie ook Afbeelding 5). 62 De lange stukken die op de
Klugt volgen, zijn heel persoonlijk en specifiek gericht op vrienden en familie
in Haarlem. Dat kan er op wijzen dat hij zich op zijn oude dag, gestimuleerd
door het schriftelijke contact met de familie, steeds meer aangetrokken
voelde tot zijn eigen Haarlemse verleden. Dat blijkt onder meer uit de Brief
voor de vrienden (Parijs, BN, MS. Néerlandais 61, fol. 58v-66r) waarin hij het
heengaan van zijn zwager betreurt, omdat deze hem opbeurde wanneer hij
in Indië de moed liet zakken:
Mijn zwager Langeraat, dien vromen man is heenen!
[...]
sijn laaste schrijven, had mij niewe moet verschaft (Parijs, BN, MS. Néerlandais
61, fol. 60v)
De Brief voor de vrienden moet na augustus 1693 geschreven zijn en vóór 2
december 1693. Hij vermeldt daarin namelijk dat zijn schrijvende zoon iets
ouder is dan twintig jaar en we weten dat deze zoon Daniël in augustus 1673
is geboren. Ook de Wandeling door Haarlem waarin hij herinneringen ophaalt
en oude bekenden doet groeten, is helemaal op Haarlem gericht. Het slot
van deze rijmbrief maakt de indruk afgeraffeld te zijn, want hij beschrijft
in slechts enkele verzen de terugreis naar Indië. Kennelijk wilde hij het pak
meegeven aan een betrouwbaar persoon die op vertrekken stond, zoals hij
zelf op 3 december 1693 de brieven van de familie had ontvangen uit de
handen van Catharina, de dochter van de Haarlemse oud-burgemeester
Salomon Cousaart.
Twee of driemaal per jaar was er de mogelijkheid om vanuit Batavia post
mee te geven naar Holland, want de retourvloten vertrokken tussen november
en januari. 63 Daar moest ruim op tijd rekening mee gehouden worden
en er kunnen brieven van zijn zoon Daniël klaar gelegen hebben. Onze ver-
61 Als Lourens nog kinderen had uit een tweede huwelijk met een inlandse vrouw, was terugkeer
praktisch uitgesloten (Van der Chijs 1885:297; De Haan 1922, I:540).
62 Zoals het gedicht Aan de Broeders, onder twoort in Liefd Getrouw: Haarlem (Parijs, BN, MS.
Néerlandais 61, fol. 18r).
63 Uit Batavia vertrokken de retourvloten tussen november en januari en ze arriveerden ’s
zomers in de Republiek. Ze deden er ongeveer zeven maanden over, wat korter dan de uitreizen,
die acht à negen maanden duurden (Gaastra 1991:114). Vanuit Holland vertrok op drie
tijdstippen een vloot: in september of oktober, de zogenaamde Kermisvloot, in december, rond
kerstmis, de Kerstvloot, rond Pasen, de Paasvloot (zie Gaastra 1991:111).