Sample chapter - kitlv

Inleiding 39
tuiging gedaan en deels omdat hij zich verplicht voelde het werk van zijn
oom aan belangstellenden (familie, vrienden en kennissen) te laten lezen.
Het zou neef Jan sieren als hij daarbij ook de goede reputatie van zijn oom
op het oog heeft gehad. Hij heeft minstens twee folia uit de Mengeldigten
verwijderd en een aantal tekstfragmenten op de daaropvolgende bladzijde
afgeplakt. Ook de wat overdreven groot uitgevallen nieuwe titel van de
Klaag-lieden Jeremie duidt op zijn ingrijpen en geeft wellicht aan dat hij deze
nieuwe berijming (op basis van Van Manders eerdere berijming) vanuit literair
oogpunt zeer waardeerde. 55
Een ongetwijfeld uitgebreid onderdeel van het oorspronkelijke pak van
oom Lourens, is nog niet ter sprake gekomen. Het geldt hier een bewerking
van Erasmus’ Lof der zotheid door Lourens gemaakt op basis van een eerdere
vertaling uit het Vlaams of Brabants. Dat deze bewerking door Lourens is
gemaakt, kunnen we namelijk opmaken uit de volgende woorden van neef
Jan:
heb danck voor uwe Mengelstoffen
zeer leersaam nut en wel getroffen,
en rijck in stof ons toegedagt
met u beschreeven Lof der Sotheyd,
uyt Vlaams of Brabands kledings botheyd
in ‘t Nederduytsche kleed gebragt (Parijs, BN, MS. Néerlandais 61, fol. 75v)
De tekst van deze bewerking konden we helaas nergens terugvinden, wat
buitengewoon jammer is. In 1756 bestond hij nog en hij berustte bij de drukker
Rudolphus Joannes Noordbeek te Leeuwarden.
Deze neemt immers de titel daarvan als volgt op in de catalogus van zijn
leenbibliotheek: ‘D. Erasmus Lof der Zotheyd, uit het slordig Brabants en
Vlaams vertaalt door J. van Elsland.’ 56 De ironie van het geval wil evenwel
dat in deze vermelding de Lof der zotheid-bewerking ten onrechte wordt toegeschreven
aan Jan van Elsland, en niet aan Lourens! Het kan zijn dat Jan zelf
deze tekst uit het pak van zijn oom heeft gehaald om hem apart uit te lenen
en daarom ergens zijn eigen naam als bezittersmerk daarop heeft geplaatst.
Het misverstand kan evenwel ook te wijten zijn aan de samenstellers van de
catalogus die bekend waren met de naam van Jan van Elsland, maar die nog
nooit van diens oom Lourens van Elstland hadden gehoord.
55 Parijs, BN, MS. Néerlandais 61, fol. 19r-28v. Het berijmen van de Klaagzangen van Jeremia
was in de vroegmoderne tijd in protestantse kring enorm populair. Overgeleverd zijn berijmingen
door Van Haecht, Van Mander, Revius en Rixtel, die aan die van Lourens van Elstland
vooraf zijn gegaan.
56 Considerabel vervolg 1756:8, nr 731. De tekst die Lourens van Elstland bewerkte, gaat mogelijk
terug op de oudste Nederlandse vertaling die voor het eerst te Emden van de pers kwam in
1560 bij Willem Gailliart. Daarna volgden vele herdrukken en bewerkingen (Bijl 1978:246-52).