Sample chapter - kitlv

Inleiding 11
moet toegang hebben gehad tot wat klassieken en contemporaine wereldliteratuur
in Nederlandse vertaling. Men kan zich afvragen hoe hij aan al
die boeken kwam. Liet hij die soms door iemand in patria opsturen, zoals
Joachim von Dessin liet doen, wiens boekenbezit veel later de grondslag zou
vormen van de Suid-Afrikaanse Biblioteek te Kaapstad? (Bostoen 1996:38-
9). Mogelijk ook heeft iemand in Batavia Lourens toegang verschaft tot een
bibliotheek, of die zich nou in het Kasteel bevond of in de Hollandse Kerk. Of
las hij vooral in de boeken van een ons vooralsnog onbekende particulier?
In Indië schreef hij een gedicht op het staatsieportret dat de schilder
Dijckman van gouverneur-generaal Cornelis Speelman (1628-1684) heeft
gemaakt (Parijs, BN, MS. Néerlandais 61, fol. 1v; Bostoen 1988a:205-8). De
verering voor Speelman die eruit spreekt, geeft aanleiding om te denken dat
Lourens op Speelmans mecenaat heeft gehoopt (toen deze in de periode 1681-
1684 aan het bewind was). Dat de Bataviase dichter Lourens van Elstland
tot nu toe geen plaats heeft gekregen in onze literatuurgeschiedenissen is
onterecht. Hij is onze belangrijkste zeventiende-eeuwse dichter in Indië en
verdient als zodanig erkenning. Hij schrijft verstechnisch gezien uitstekend,
klinkt veelal bevlogen en is geestig, met veel gevoel voor realisme. Het zijn
kwaliteiten die pas opvallen wanneer men zijn werk vergelijkt met dat van
de mindere goden in patria.
De ‘klugt’ Jan onder de deecken
Inhoud en structuur
Het toneel is te Haarlem. Trijn heeft Jan, een oudere man, om zijn geld
getrouwd. Ze houdt er als minnaar de jonge Lichthart op na, op wie ze vóór
haar huwelijk met Jan al gek was. Tegen haar echtgenoot koestert ze grieven
omdat hij impotent is en voortdurend in de kroeg zit. Terwijl Goosen, Jans
buurman, getuige is, wordt Jan door Stijn, een ‘Noorse’ kwakzalfster, om de
tuin geleid. Ze vertelt hem dat onder een bepaalde steen in zijn huis geld verborgen
zit. Een afspraak met hem is gauw gemaakt: ze zal bij hem thuis het
geld uit de grond toveren. Stijn komt langs en stelt voorwaarden: geheimhouding,
ze wil de beste kleren van Jan en Trijn doorzoeken om aanwijzingen
te vinden, ramen en deuren moeten worden opengezet en het echtpaar
moet onder een deken gaan liggen en zijn mond houden. Intussen gaat Stijn
in de weer met allerhande hocus-pocus. In werkelijkheid verdwijnt ze binnen
de kortste keren met al het goud- en zilverwerk. Inmiddels is Lichthart,
die naar zijn Trijn verlangt, naar het huis van Jan en Trijn gekomen en ziet
het echtpaar onder de deken liggen met alle toverattributen van Stijn er
nog om heen. Dat zijn Trijn zich met toverij afgeeft, is voor Lichthart een