pdf tekstversie De Liemers Zevenaar - Zuivelhistorie Nederland

ders, die hun bedrijven voor cursussen en examens beschikbaar hadden gesteld, zijn woorden van
welgemeende waardering geuit. Wat betreft het gebied van de Liemers, mochten de volgende
personen (allen afkomstig van Didam) het diploma in ontvangst nemen: G.W. Rasing, B.J. Roosendaal
en G.H. Wienholts".
De voornoemde rijkszuivelconsulent A. Hylkema werd later opgevolgd door Ir. J.H.A.
- Schaafsma, die bij het Rijksinstituut voor Zuivering van Afvalwater (RIZA) werkte. In het
hoofdstuk: De zuivelfabriek en het afvalwater 1929 - 1933 komt hij nog uitvoerig aan het woord,
in zijn functie als ambtenaar van het RIZA. De taak van de zuivelconsulent was inmiddels uitgebreid,
hij adviseerde de zuivelfabrieken nu ook op het gebied van het afvalwater. Nadat Ir. J.H.A.
Schaafsma zijn tijd had uitgediend, werd hij opgevolgd door A.W. de Graaf. De laatste zuivelconsulent
van Gelderland was J.H.M. Scheltinga. Omdat het aantal zuivelfabrieken steeds minder
werd, was er ook geen behoefte meer om nog een rijkszuivelconsulent aan te stellen.
Begin van de zuivelmechanisatie.
Een aantal economische factoren was onder andere oorzaak van de trage start van de industrialisatie
in ons land. De stoommachine was voor brandstof aangewezen op steenkool. Door de hoge
accijns die op deze brandstof werd geheven en de hoge transportkosten van de steenkool, werkten
deze factoren vertragend op de ontwikkeling van de mechanisatie in Nederland. Ook de invoerrechten
die op geïmporteerde stoommachines werden geheven zorgden mede voor het traag op
gang komen van de mechanisatie in Nederland. In Engeland begon de industriële revolutie eind
18e eeuw. Op het vaste land van Europa begon dat later: België na 1815, Duitsland tussen 1850 -
1870 en Nederland als laatste in de rij, omstreeks 1880.
De reeds genoemde stoommachine leverde een belangrijke bijdrage aan de opkomst van de industrialisering.
Door toedoen van James Watt (1736 - 1819) was de stoommachine geschikt gemaakt
voor het aandrijven van allerlei werktuigen. Ook bij de zuivelbereiding zou weldra de
stoommachine haar intrede doen. De in 1893 opgerichtte stoomzuivelfabriek te Zevenaar werkte
al met 2 melkcentrifuges aangedreven door stoomkracht.
De melkcentrifuge of ontromingsmachine.
De melkcentrifuge werd uitgevonden door de in het Zweedse Blasenberg geboren Gustav de Laval.
De aan de universiteit van Uppsala afgestudeerde ingenieur vond in 1879 de ontromingsmachine
uit, een centrifuge die continu kon werken met de toen opmerkelijke snelheid van 7200 omwentelingen
per minuut. De centrifuge had een capaciteit van 130 liter per uur, waarvoor een aandrijfkracht
van bijna 5 pk nodig was. De uitvinder van de centrifuge of separator ging een verbintenis
aan met de Zweedse machinebouwer Alfa en spoedig daarna werden de ontromingsmachines
in serie gebouwd. Van toen af aan kon, door de uitvinding van de centrifuge, de industrialisatie
in de zuivelbereiding pas echt goed beginnen. Het werd toen veel eenvoudiger om de room uit
de melk te verwijderen. De room welke immers benodigd is voor het bereiden van boter.
De stoommachine en de zuivelindustrie.
De Engelsman en uitvinder Thomas Newcomen (1663 - 1729) bouwde in 1712 als eerste een
voor de praktijk min of meer geschikte stoommachine. Hij was ongetwijfeld de stamvader van
alle volgende stoommachines. De Schotse uitvinder James Watt komt echter de eer toe, in 1788
een stoommachine te ontwerpen die voor velerlei toepassingen in de praktijk bruikbaar was. De
stoommachine kon toen worden gebruikt voor het aandrijven van werktuigen van allerlei aard. In
Heruitgave zuivelhistorienederland.nl β versie 15 © A. Vetter