pdf tekstversie De Liemers Zevenaar - Zuivelhistorie Nederland

Inmiddels was de stoomzuivelfabriek niet alleen meer eigendom van Albert Wöhrmann, maar
van de firma A. Wöhrmann en Zonen. De familie Wöhrmann had kennelijk het voornemen om
zoveel mogelijk profijt te trekken van hun zuivelactiviteiten. En daarom besloten zij in augustus
1929 het verouderde fabriekscomplex grotendeels te vervangen door een nieuwe zuivelfabriek,
die voldeed aan de toen geldende eisen. Men ging zeer degelijk te werk; want een in die tijd gerenommeerd
architect, in de industriële bouwkunde, werd aangezocht om het fabriekscomplex te
ontwerpen. Het handelde hier om architect G. Feenstra te Amhem. Door deze architect zijn in de
provincie Gelderland diverse zuivelfabrieken ontworpen en gebouwd. Onder andere de "Winterswijksche
Coöperatieve Zuivelfabriek", die haar oude fabriek liet vervangen door een nieuwe zuivelfabriek
welke in april 1943 in gebruik kon worden genomen.
In 1920 had architect G. Feenstra te Amhem zijn bureau opgericht. Het bureau bestaat thans nog
steeds te Arnhem aan de Eusebiusbuitensingel en is heden onder de naam "Feenstra Architekten
en Ingenieurs" in de betreffende bouwwereld bekend. Het architectenbureau is een onafhankelijk,
middelgroot bureau, dat al vele tientallen jaren actief is en tal van kleine en grote projecten heeft
gerealiseerd voor vele opdrachtgevers in de verzorgende, dienstverlenende, commerciële en industriële
sector.
Onlangs, in 1998, heeft voornoemd architectenbureau het ontwerp gemaakt voor de bouw van
een ecologische zuivelfabriek aan de Ampèrelaan te Drachten in de provincie Friesland. De opdrachtgever
voor deze nieuwbouw was de Friese Ecologische Zuivel BV. (FEZ) te Drachten en
men verwacht zo'n 70 tot 80 miljoen liter ecologische melk per jaar van boeren uit het Noorden
van Nederland in de loop van de komende jaren te gaan verwerken. (Ter vergelijking: een 'gewone'
zuivelfabriek heeft tegenwoordig al gauw een capaciteit van 200 miljoen liter per jaar). Friesland
Coberco Dairy Foods heeft een belang van 33 procent in deze onderneming en de bedoeling
is, dat men vanaf 1999 een eigen ecologische lijn van zuivelproducten op de markt brengt. Coberco
Zuivel tekent voor de marketing, distributie en verkoop van de productielijn Coberco Natuur-
Best, terwijl FEZ verantwoordelijk is voor de aanvoer van de melk en het productieproces.
In het archief van het betreffende architectenbureau zijn onder andere nog de tekeningen uit 1929
aanwezig van de zuivelfabriek in Zevenaar. Dat zijn onder andere een tekening, schaal 1:20 van
de doorsneden van de kaasmakerij, het centrifugelokaal en de melkontvangst. Vervolgens tekeningen,
schaal 1:100, waarop vermeldt staan een plattegrond, de gevels, de fundering, de riolering
en de balklagen. Voorts nog een opgave van het "plan electrische installatie".
De nieuwe zuivelfabriek was grotendeels onderkelderd en de langste gevel (aan de oostzijde) was
30 m lang. Het bordes van de melkontvangst had toen een afmeting van 2 bij 8 m.
Wanneer men de weg van de melk in vogelvlucht in de nieuwe fabriek volgde, dan zag dat er ongeveer
als volgt uit. De aangevoerde melk liep uit op een ontvangbak naar een pomp, die de melk
perste door een regeneratiefpasteur, welke pasteur zich bevond in het centrifugelokaal. In dit toestel
werd de melk gepasteuriseercd en ook weer gedeeltelijk afgekoeld. Dan werd de melk gecentrifugeerd
in de twee aanwezige centrifuges. De verkregen ondermelk werd vervolgens afgekoeld
op een koeler en gepompt in een reservoir dat zich boven de spoelplaats bevond. De aftapkraan
van dit reservoir was op de melkontvangst. De room liep in een roompasteur en werd daarin gepasteuriseerd,
vervolgens afgekoeld en naar de roomzuurbassins gepompt, die in de botermakerij
stond opgesteld. Ook kon men ondermelk, room en volle melk in de kaasbakken pompen, welke
in de kaasmakerij aanwezig waren. In de kaasbakken bereidde men door toevoeging van verschil-
Heruitgave zuivelhistorienederland.nl β versie 40 © A. Vetter