pdf tekstversie De Liemers Zevenaar - Zuivelhistorie Nederland

De veestapel.
De veestapel in 1897 bestond uit de volgende dieren: 301 paarden bestaande uit 3 hengsten, 40
ruinen (gecastreerde hengsten), 154 merries en 104 veulens; 2044 stuks rundvee verdeeld in 28
springstieren (dekstieren), 53 slachtossen, 952 melkkoeien en melkvaarzen (jonge koeien van ongeveer
2 jaar oud die nog niet of voor de eerste maal hebben gekalfd), vervolgens 1011 stuks
jong rundvee bestaande uit kalveren, pinken (éénjarige kalveren die nog alle melktanden hebben),
hokkelingen (éénjarige kalveren) en twee- tot drie-jarige vaarzen die nog niet melk zijn; 2976
stuks ander vee verdeeld in 3 ezels, 406 schapen (de wol werd verzonden naar de wolfabrieken te
Veenendaal), 2029 varkens, 4 bokken en 534 geiten (de geit "de arme lui's koe" werd op het platteland
gehouden door de arbeiders voor het gebruik van de melk, de mest en soms een stukje
vlees; de prijs van de koemelk was voor de arbeiders niet betaalbaar; bovendien begraasde de geit
verloren stukjes land, bermen enz.). Voor wat betrof het pluimvee waren aanwezig: 4500 hoenders
(kippen), 60 kalkoenen, 475 eenden, 60 ganzen, 2 zwanen en 4 duiventillen. Voorts waren er
nog 109 bijenkorven.
Wat de melkrundveestapel betrof, waren er de laatste tien jaren van de vorige eeuw per jaar gemiddeld
869 koeien en 1019 kalveren op Zevenaars grondgebied. Vanaf 1900 ging de totale
melkveestapel in stijgende lijn, met schommelingen ten gevolge van de landbouwcrisis rond 1930
en de beide wereldoorlogen. De producten van de melkveestapel zouden zeer belangrijk worden
voor de Nederlandse export. Zelfs zo, dat Nederland thans de grootste zuivelexporteur van de wereld
is geworden.
In het jaar 1976 bedroeg het aantal runderen in de melkveehouderij in het werkgebied van de zuivelfabriek
"De Liemers" te Zevenaar 5783 stuks. Deze dieren werden aangetroffen op 197 bedrijven,
waarvan het aantal melkleverende bedrijven op 88 ligt met in totaal 2660 melkkoeien. De
gemiddelde melkgift per koe in de Liemers in 1976 was jaarlijks 4332 kg. In 1985 gaf een Nederlandse
melkkoe per jaar gemiddeld al rond de 5350 kg melk.
De Nederlandse melkveestapel is sinds de invoering van het melkquotum in 1983 met 38 procent
afgenomen. De totale rondveestapel daalde in Nederland in dezelfde periode met 20 procent tot
4.412.000 stuks. In het jaar 1996 nam de Nederlandse rondveestapel nog met 3 procent af. Dit
blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De voortgaande daling hangt samen
met het feit, dat de melkproductie per koe voortdurend stijgt, zodat de melkveehouders het hun
toegemeten quotum met steeds minder melkkoeien halen. Nederland telt nu evenveel melkkoeien
als in het jaar 1939; namelijk 1.584 miljoen.
Landbouwvoertuigen en landbouwwerktuigen.
De landbouwvoertuigen bestonden uit 14 boerenwagens (door de grote laadbodem geschikt voor
het vervoer van melkbussen) en 239 karren (met twee wielen). Aan werktuigen die in de landbouw
werden gebruikt waren aanwezig: 4 rijenzaaimachines, 3 grasmaaimachines, 4 paardenhooiharken,
20 donswerktuigen door paarden gedreven, 4 handdorswerktuigen, 2 trieurs (sorteerwerktuigen
voor het verwijderen van onkruidzaden en te kleine korrels uit zaaizaad) en 2 melkcentrifuges
(roomafscheiders) door stoomkracht gedreven en aanwezig in de stoomzuivelfabriek
De Lijmers.
De rijenzaaimachine was nog niet lang in gebruik in Nederland en is van grote betekenis geworden
voor de landbouw in het algemeen. De voordelen van het machinaal zaaien boven de aloude
methode van het zaaien uit de hand waren vele. Grote besparing van zaaizaad en arbeidsloon was
Heruitgave zuivelhistorienederland.nl β versie 47 © A. Vetter