pdf tekstversie De Liemers Zevenaar - Zuivelhistorie Nederland

het karnen van de room scheidde de boter zich als korrels af en bleef de gekarnde melk over. De
teruglevering van de karnemelk aan de melkveehouders was in de voornoemde jaren resp.: 1.672
kg, 2.687 kg en 5.043 kg.
Er waren veel boeren die maar een of twee koeien hadden. Alle boeren hadden hun eigen melkbusnummer.
Bij de zuivelfabriek moest men de melkbussen (te beginnen met het laagste melkbusnummer)
op de lopendeband zetten en de melkbussen leeg gieten in een daarvoor bestemd
bekken. De schoongemaakte melkbussen gingen weer terug naar de boeren, vaak gevuld met karnemelk,
ondermelk en voerwei. Aan de melkbussen was dan een briefje bevestigd waarop aangegeven
stond hoeveel melk de betreffende boeren hadden geleverd. De melkrijders namen vaak
ook nog de volgende producten van de zuivelfabriek mee naar de boeren: boter, kaas, pap, yoghurt
en doeken om in de melkzeven te leggen.
De melkbussen.
Door het ontstaan van de zuivelfabrieken, gingen de melkveehouders of melkleveranciers de
melk leveren aan de fabriek. De zuivelbereiding verplaatste zich steeds meer van de boerderij
naar de zuivelfabriek. Het vervoer van de melk van de boerderij naar de zuivelfabriek gaf aanleiding
tot het ontstaan van de moderne melkbus. De oude buikige koperen kannen waren voor dit
doel niet geschikt; wel bleven deze kannen, voorzien van een aftapkraan, nog tot omstreeks de
Tweede Wereldoorlog een fleurige noot geven aan de wagens en karren van de melkventers in de
steden en dorpen.
De oudste melkbussen in Nederland, werden in het begin van de tachtiger jaren van de vorige
eeuw ontwikkeld en waren vierkant met een inhoud van circa 40 liter. Deze melkbussen waren
gemaakt van vertind koper, maar al spoedig werd dit materiaal vervangen door vertind plaatijzer
en de vierkante vorm maakte plaats voor het cylindervormig model. Deze melkbussen waren wat
slanker en hadden een nauwere hals dan degene die nu worden gebruikt. De inhoud van deze
melkbussen was in de weidestreken van ons land 30 à 40 liter, terwijl men voor de zandbedrijven
kleinere bussen van circa 20 liter maakte. De eerste bussen werden in handwerk geflenst en gesoldeerd,
vanaf ongeveer 1910 ging de Nederlandse fabrikant van melkbussen over tot autogeen
lassen en paste toen ook machinale produktiemethoden toe. Naadloze melkbussen van Nederlands
fabrikaat kwamen voor het eerst in de herfst van 1914 op de markt, nadat deze vanaf 1907
uit Duitsland waren geïmporteerd. De produktie in ons land van de roestvrijstalen melkbus dateert
vanaf 1934. Na de Tweede Wereldoorlog werd voor de vervaardiging van melkbussen ook
wel gebruik gemaakt van aluminium.
Wenken voor 't gebruik van luchtbanden.
Een belangrijke ontwikkeling in het transport van de landbouw was de toepassing van luchtbanden
bij de landbouwwagens. Deze ontwikkeling begon eerder dan bij de landbouwtrekker. Hermes
Landbouwmachinefabriek te Leeuwarden maakte in 1929 zijn eerste luchtbandenwagen en
was daarmee waarschijnlijk de eerste bouwer van luchtbandenwagens in ons land. Door het gebruik
van de luchtband werd een besparing van trekkracht van circa 50% bereikt; de wagen kon
dus veel zwaarder geladen worden, maar de laadbak van de traditionele boerenwagen bood daartoe
slechts beperkte mogelijkheden. Om van deze trekkrachtbesparing het volle profijt te trekken,
zou de laadbak verbreed moeten worden en dit was onmogelijk, omdat de laadbak zich bij de traditioneie
boerenwagen tussen de wielen van de wagen bevond. De constructie van een geheel
nieuw type landbouwwagen met grote platte laadvlakken, waaronder de wielen waren aange-
Heruitgave zuivelhistorienederland.nl β versie 87 © A. Vetter