Onderwijskundig Leiderschap - DSpace at Open Universiteit

Hoofdstuk 2 - Wie heeft hier de leiding?
auteurs benadrukken de intrinsieke motivatie van docenten als hoogopgeleide
kenniswerkers. Een goede leider geeft op dit punt vertrouwen aan de medewerkers.
Het is voor docenten erg belangrijk dat er oog is voor hun inzet voor het onderwijs (De
Caluwé en Vermaak 2006; Weggeman 2007). Omdat innovatie en kwaliteit zo
belangrijk zijn voor de universiteit, moet kenniswerkers de ruimte worden geboden.
Zij moeten kunnen scharrelen om nieuwe ideeën op te doen. De leider biedt alleen
deze scharrelruimte als ze vertrouwen heeft in haar medewerkers: een voorwaarde
voor innovatie en productiviteit.
Een onderwijskundig leider in hoger onderwijs wordt vooral gedreven door streven
naar kwaliteit en door onderbouwing van de gekozen beleidsrichting. De leider is vaak
zelf docent geweest of is dat nog steeds en zij is in staat om binnen de externe
omstandigheden consistent beleid te voeren, common understandig te creëren en
talent te identificeren (Van der Duyn Schouten 2009).
Een van de manieren om dit te doen, is volgens de methode van dienend leiderschap
(Greenleaf 2002). Een dienend leider stuurt met de groei van de medewerkers als
individu en als groep in gedachten. De sturing gebeurt dan vooral op creativiteit en
talentontwikkeling. Je zou het een Socratische methode van leidinggeven kunnen
noemen. De leidinggevende is als een vroedvrouw die wat al aan talent aanwezig is,
tevoorschijn laat komen. Met een gedeelde missie en visie, stuurt de leider een
bloeiende groep aan. Wetenschappelijke en persoonlijk groei van medewerkers
kunnen zo hand in hand gaan en leiden tot goede kwaliteit van het ‘onderwijsprodukt’
en een tevreden medewerker. De leider durft te differentiëren in de aansturingsstijl.
Dit betekent dat ze scharrelruimte biedt als ze vertrouwen heeft in de medewerkers,
controleerbare afspraken maakt als er zaken verbeterd moeten worden en planning en
control inzet indien nodig.
Daarnaast is het van belang dat de leider de docent/medewerker actief coacht en
begeleidt in zijn carrieremogelijkheden. Daarmee opent zich ook de weg naar
carrièregroei. De medewerker kan zelf richtingen exploreren daarbij gesteund door de
dienend leider. De verantwoordelijkheid voor het zoeken naar carrièremogelijkheden
wordt zo gedragen door zowel leider als medewerker.
Docent van het jaar
Op de vraag aan de UvA docent van het jaar 2011 Sander Bais welke wensen hij nog had op het gebied van
onderwijs antwoordde hij: ‘Carte blanche!’ Een geheel naar eigen inzicht te ontwerpen (honours) module,
niet gehinderd door een voorgeschreven structuur of inhoud. En zo geschiedde. Vanaf volgend jaar is
‘Carte blanche’ het cadeau voor de docent van het jaar aan de UvA.
Managen
Hanteren van bureaucratie is een kunst, zeker in het geval van het werken met
kenniswerkers. Deze professionals hebben vaak een negatief beeld van de manager, als
onbekwaam op inhoud en obsessief strevend naar verandering, niet om het onderwijs
daadwerkelijk te verbeteren, maar om de eigen stempel op de gang van zaken te
- 15 -