Onderwijskundig Leiderschap - DSpace at Open Universiteit

Hoofdstuk 3 - Visie op Onderwijsvisies
Nano
Het laagste schaalniveau betreft het niveau van de uitvoering door actoren zoals
vakdocenten, docententeams, vakcoördinatoren en kwartaal- en/of semestercoördinatoren
die direct contact hebben met de studenten via de praktische
organisatie en realisatie van het curriculum. Zij moeten visie ontwikkelen om voor hun
vak leerdoelen en leerinhouden te ‘vertalen’ in een leeromgeving, leeractiviteiten,
leermiddelen en toetsvormen binnen de kaders van de opleidingsdirecteur.
Naar een visie voor de vakken voor de Bachelor Industrieel Ontwerpen, TU Delft
Het eindrapport over de herziening van de bacheloropleiding Industrieel ontwerpen van de TU Delft
beschrijft het curriculum door middel van de inhoud van elk vak, de studielast en de volgorde van de
vakken. Er is per vak een docent aangewezen met een ‘kernteam’. De docent en zijn team kregen een
opdracht om een vak te ontwerpen met richtlijnen ten aanzien van de inhoud (zoals ‘definitieve versie van
de kernvragen’, praktijkgebonden en realistische leertaken, toetsbeleid en studeerbaarheid), de
organisatie (zoals betrokkenheid van docenten, communicatie met docenten van andere vakken in
hetzelfde cluster/leerlijn), de financiën, de ondersteuning door de faculteit en de terugkoppeling met het
management. Er is hier nog geen sprake van een visie, maar wel van een opdracht om een visie te
ontwikkelen volgens de eerder genoemde criteria.
Samenhangende visie-ontwikkeling in de onderwijsorganisatie
Idealiter is er logica en samenhang tussen de visies op alle schaalniveaus. Visies van de
hogere niveaus leveren doorgaans kaders, ruimte en randvoorwaarden voor de lagere.
Visies van de lagere schaalniveaus zouden hun effect moeten hebben op de
(ontwikkeling van) de visies van de hogere schaalniveaus. Ook tonen juist zij de
haalbaarheid van de op hogere schaalniveaus gevormde visies. ‘The proof of the
visionpudding is - ook hier immers - in the eating’.
Problemen (kunnen) ontstaan wanneer elk niveau zelf(standig) zijn visie ontwikkelt
zonder daarbij het niveau direct boven en onder zichzelf te betrekken. Participatieve
visieontwikkeling (Weggeman 2007) waarbij vanuit het schaalniveau hoger de kaders,
en van het schaalniveau lager de ‘werkelijkheid’ en ‘realiteit’ betrokken worden, zal
(sneller) leiden tot visies die werken, dat wil zeggen: die een échte rol vervullen in het
bereiken van de ambities en doelen van de universiteit, faculteit, opleiding,
leidinggevenden en docenten. Een goede visie heeft immers concrete betekenis voor
mensen die binnen of met zo’n visie moeten werken (ibid.).
Commitment voor een visie, plan of strategie wordt volgens Fritz (in: De Caluwé en
Vermaak 2008: 355-356) bereikt wanneer er sprake is van ‘het scheppen van
structurele spanning’. Deze spanning bestaat enerzijds uit ‘het peilen wat de
veranderaar, de organisatie of welke actor dan ook graag wil’: de passie of ambitie
achter de visie. En anderzijds moet er ‘een eerlijke blik op de huidige realiteit’ zijn. ‘Het
weten waar men nu is.’ ‘…De spanning tussen beide is structureel: als het verlangen
wezenlijk is dan verdwijnt het niet zomaar en als men eerlijk is dan zal het verschil
met de huidige realiteit voelbaar zijn. Dit verschil is volgens Fritz de drijvende kracht
in het creëren van iets nieuws.’
- 28 -