Onderwijskundig Leiderschap - DSpace at Open Universiteit

Hoofdstuk 5 - Studentevaluaties: weet wat je meet!
onderwijsresultaten in positieve zin kunnen worden beïnvloed, door het beïnvloeden
van beheersbare factoren zoals een bepaalde didactische aanpak, kwaliteit docenten,
et cetera.
Bij het perspectief dat de efficiency hoog in het vaandel heeft staan, gaat het om de
meest economische keuze van mogelijk doeltreffende middelen om hoge
onderwijsopbrengsten of resultaten te genereren. Meer efficiency kan worden bereikt
door met dezelfde middelen betere resultaten te behalen, of door met minder
middelen dezelfde resultaten te behalen. Nadenken over onderwijskwaliteit zou dat in
dit geval betrekking kunnen hebben op de onderwijsvorm die wordt aangeboden
(hoorcollege, werkcollege, practicum, project) en het maximaal aantal studenten per
groep.
De visie op onderwijskwaliteit waarbij flexibiliteit van het onderwijs centraal staat
heeft betrekking op de vraag of de organisatie (de universiteit of hogeschool) in staat
is om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Het onderwijs wordt bij
deze benadering geacht functioneel te zijn ten opzichte van ontwikkelingen in de
sociale, culturele, economische en maatschappelijke context. De kwaliteit van een
universiteit of hogeschool kan op deze manier bijvoorbeeld worden afgemeten aan hoe
nauwgezet men eisen van de arbeidsmarkt en toekomstige werkgevers van studenten
weet te vertalen in onderwijsdoelstellingen en vakinhouden.
In de praktijk heeft echter een gefragmenteerde benadering van kwaliteit de overhand.
De politiek, universiteiten en hogescholen, accreditatie-organisaties en andere
stakeholders maken veelal gebruik van deze gefragmenteerde benadering waarbij
zowel input-, proces- en opbrengstdimensies een rol spelen, overigens zonder dat deze
dimensies noodzakelijkerwijs aan elkaar worden gerelateerd. De onderdelen van het
model worden als het ware losgekoppeld. Zo komt de politiek met prestatiecontracten
die met universiteiten en hogescholen worden afgesloten om de door de politiek
geconstateerde problemen op het gebied van onderwijskwaliteit op te lossen. In deze
contracten komen gedetailleerde afspraken te staan over zaken als het
studierendement, de uitval, het opleidingsniveau van docenten en de
studenttevredenheid. Als een instelling de afspraken niet nakomt, wordt het budget
gekort. Accreditatiecommissies beoordelen doorgaans andere dimensies van
onderwijskwaliteit zoals leeromgeving, didactische aanpak, kwaliteit van docenten,
student-staf ratio’s, rendementen en onderwijsresultaten. Universiteiten en
hogescholen zelf meten de kwaliteit van hun opleidingen onder meer af aan het aantal
diploma’s dat wordt uitgereikt, rendement, maar ook aan de resultaten van
studentenevaluaties, zoals enquêtes en panelgesprekken.
Vanuit welk perspectief naar onderwijskwaliteit wordt gekeken is bepalend voor de
wijze waarop de kwaliteit van het onderwijs zal worden gemeten. Het
effectiviteitsperspectief is hierbij wellicht het meest complexe perspectief, omdat het
de relaties tussen de verschillende onderdelen in kaart probeert te brengen. Dat
betekent dat het meten van kwaliteit van het onderwijs vanuit dit perspectief een
complexe aangelegenheid is. Het perspectief dat wordt gehanteerd bepaald mede met
- 47 -