Het jaarboek integriteit 2010 - BIOS

werknemers de afgelopen jaren gelijkgetrokken en het
valt niet goed uit te leggen waarom er in de toekomst
op dit vlak voor Ad Bos andere regels zouden
moeten gelden dan voor Fred Spijkers – eventuele
extra geheimhoudingsplichten voor bepaalde groepen
ambtenaren daargelaten.
Met name de Public Interest Disclosure Act uit het
Verenigd Koninkrijk kan de Nederlandse wetgever tot
voorbeeld dienen. In de Britse wetgeving, die zowel
voor ambtenaren als werknemers geldt, wordt het
aangemoedigd eerst intern te melden bij de werkgever
of bij de voor de misstand verantwoordelijke persoon
binnen de organisatie. De wet voorziet in de mogelijkheid
voor melders om zich tot raadgevers te wenden.
Zo kunnen potentiële melders, zonder schending
van hun geheimhoudingsplicht, vooraf hun acties
juridisch toetsen en zich laten adviseren. Ondanks de
voorkeur voor de interne weg, zijn echter ook externe
meldingen mogelijk. Het is niet verplicht dat de werknemer
eerst de interne weg probeert. De externe weg
kan, afhankelijk van het voorwerp van de melding,
leiden naar verschillende organen. Als hij aan derden
meldt, bijvoorbeeld toezichthouders, gelden echter
wel bijkomende eisen. Zo wordt de eis gesteld dat
de informatie substantially true is. Nog weer verder
gaan de eisen aan andere derden. Dan wordt ook nog
vereist dat (a) de melder geen persoonlijk voordeel
behaalt en (b) de melding zelf, alle omstandigheden
in acht nemend, redelijk is en dat andere wegen geen
soelaas bieden.
De melder die represailles ervaart, kan schadevergoeding
of herstel van de dienstbetrekking eisen. Het
zwaartepunt van de bewijslast ligt in die procedure bij
de werkgever.
Aanpassing van de bestaande regelingen
Een dergelijke verandering van regime vergt echter
de nodige tijd. Als tussenstap hebben we daarom
voorgesteld de regelingen op een aantal onderdelen
substantieel te wijzigen. Hierbij kan de regeling in
Vlaanderen tot voorbeeld dienen.
Aanpassing van de bestaande regelingen zou allereerst
moeten bestaan uit het wegnemen van een
aantal formele drempels. Door de kring van meldingsgerechtigden
uit te breiden, het begrip misstand
te verruimen en de kring van organisaties waarover
meldingen mogelijk zijn uit te breiden, kunnen
beperkingen voor het melden van misstanden worden
weggenomen. Daarnaast zou de mogelijkheid van
vertrouwelijk melden breed moeten worden ingevoerd,
naast een verbod op tuchtsancties en het recht op
schade- c.q. onkostenvergoeding. Ook zou in het
geval van represailles de bewijslast bij de werkgever
en niet meer bij de klokkenluider moeten komen te
liggen. In Vlaanderen moet bijvoorbeeld de werkgever
aantonen dat tuchtmaatregelen geen enkel verband
houden met de melding. Inmiddels heeft de minister
van BZK een forse aanpassing van de bestaande regeling
langs deze lijnen aangekondigd.
Geen klokkenluidersfonds, maar wel een steunpunt
klokkenluiden
De tragische omstandigheden waarin klokkenluiders
als Spijkers, Schaap en Bos terecht zijn gekomen,
hebben de afgelopen jaren geleid tot een roep om
de oprichting van een klokkenluidersfonds. Dit zou
klokkenluiders schadeloos moeten stellen voor alle
ontberingen die het gevolg zijn van hun optreden. wij
achten oprichting van zo’n algemeen overheidsfonds
zeer onverstandig. Bescherming van klokkenluiders,
ook in financiële zin, moet via het arbeidsrecht
worden geregeld. De rechter is veel beter geëquipeerd
om te beoordelen of er door een werkgever onzorgvuldig
of onrechtmatig is gehandeld. Dat moet je niet
overlaten aan een commissie van zo’n fonds. wel is
nodig dat er een wettelijk recht op schadevergoeding
komt in de regelingen. De eventuele schadevergoeding
zelf dient echter door de werkgever en niet door
een algemeen fonds te worden betaald. Alleen zo
wordt de verantwoordelijkheid gelegd waar die hoort,
bij de werkgever van de klokkenluider. Oprichting van
een algemeen fonds leidt al gauw tot afwentel- en af-
Klokkenluidersregelingen: nuttig maar niet afdoende 45