Het jaarboek integriteit 2010 - BIOS

organisaties nog niet is gerealiseerd. De vertrouwenspersoon
integriteit kan hierin een belangrijke rol vervullen,
mits aan een aantal voorwaarden is voldaan.
De belangrijkste daarvan is om potentiële melders de
mogelijkheid te bieden hun identiteit niet bekend te
maken. Een andere voorwaarde is een positionering
hoog in de hiërarchie van de organisatie. Dit geeft de
functie gezag en maakt het gemakkelijk om contact
met het management te onderhouden.
Klokkenluidersregelingen zijn nuttig, maar zeker
niet afdoende. Zelfs wanneer ze voldoende formele
bescherming bieden, is hun betekenis vaak vooral
symbolisch. Zo geven veel respondenten aan dat
regelingen niet meer zijn dan instrumenten en dat
het uiteindelijk gaat om een cultuur waarin vermoedens
gemeld kunnen worden zonder angst voor
negatieve gevolgen. Het werken aan een dergelijke
cultuur vormt daarmee de opgave binnen publieke
organisaties. Het vraagt om aandacht voor processen
naast structuren, voor relaties naast regelingen en
voor personen naast taken en verantwoordelijkheden.
Voorkomen blijft ook hier beter dan genezen. Dat
is moeilijker dan het opstellen van een regeling en
vormt dan ook de grootste uitdaging op dit gebied.
Mark Bovens is hoogleraar Bestuurskunde aan de Uni
versiteit Utrecht en directeur onderzoek van het Depar
tement Bestuurs en Organisatiewetenschap (USBO).
Gerolf Pikker is bedrijfskundige en als senior adviseur
en onderzoeker verbonden aan USBO Advies.
Aanbevolen literatuur
– Calland, R. & G. Dehn red. (2004), Whistleblowing
around the World: aw Culture and Practice, ODAC
and PCAw, Cape Town and London.
– Graaf, de, G. (2007), Wat valt er over melden te
melden?, Faculty of Social Sciences, Vrije Universiteit,
Amsterdam.
– Koningh, de, H. & F. van de wouw (2006), Hand
boek Integriteit, Van Gorcum, Assen.
– Ministerie van BZK (2008), Evaluatie klokkenluiders
regelingen publieke sector, Den Haag.
– Steenbergen, R. (2006), ‘Wie beschermt de klokken
luider?, SMA, nr. 11/12, blz. 494–506.
Klokkenluidersregelingen: nuttig maar niet afdoende 47