Het jaarboek integriteit 2010 - BIOS

schuifgedrag. Eventuele schade aan de klokkenluider
dient vergoed te worden door diegene die er verantwoordelijk
voor is. Alleen zo stimuleer je organisaties
om zorgvuldig met betrokken personeelsleden om te
gaan. Bij instelling van een klokkenluidersfonds is er
een groot risico dat het een openeinderegeling wordt
waarin werkgevers hun lastige werknemers kunnen
lozen op kosten van de publieke zaak.
Voorkomen is bovendien veel beter dan genezen.
Alle energie moet erop gericht zijn om escalatie van
het arbeidsconflict te voorkomen. Daarom zou een
steunpunt voor (potentiële) klokkenluiders veel beter
zijn. Hierbij kan de Britse non-gouvernementele organisatie
Public Concern at work (PCaw) tot voorbeeld
dienen. Een dergelijk steunpunt heeft geen meldfunctie,
maar biedt ondersteuning, zowel voor werknemers
als werkgevers en kan zowel in de publieke als in de
private sector worden ingezet. Een Steunpunt Klokkenluiden
kan in de eerste plaats potentiële klokkenluiders
vertrouwelijk informeren en adviseren over
hoe om te gaan met dilemma’s en misstanden, welke
mogelijkheden er zijn om de vermoede misstanden
te melden, en welke bescherming de melder geniet.
Verder kunnen profit- en non-profitorganisaties geadviseerd
worden bij het inrichten van klokkenluidersregelingen
en over het voorkomen van klokkenluiden.
Ook kan een dergelijk steunpunt algemene publieksvoorlichting
verzorgen en adviseren bij het ontwikkelen
van beleid en regelgeving rond het omgaan met
misstanden in organisaties. In de Nederlandse situatie
kan daarbij een tripartiet samenwerkingsverband
worden overwogen tussen vertegenwoordigers van
werknemers, werkgevers en de overheid (bijvoorbeeld
in een stichting). Onlangs is over de komst van een
dergelijk steunpunt overeenstemming bereikt tussen
de ministers van BZK en van Sociale Zaken. [1]
6. REGELINGEN ZIJN NUTTIG,
MAAR ZEKER NIET AFDOENDE
De uitkomsten van de evaluatie nopen tot bescheidenheid
over wat men met regelingen vermag. Ondanks
de onbekendheid en de onvolkomenheid van de
regelingen, meldt tweederde van de ambtenaren een
vermoeden van een misstand netjes intern en wordt
het merendeel van deze meldingen bij de leidinggevende
gedaan. Ook geeft tweederde van de ambtenaren
aan dat ze een vermoeden van een misstand
bij hun leidinggevende of een vertrouwenspersoon
integriteit zouden melden.
Bij het bestaan van de regelingen plaatsen bovendien
veel respondenten – zowel ambtenaren als overheidswerkgevers
– de kanttekening dat de regelingen een
instrument zijn en dat het uiteindelijk draait om een
open cultuur waarin vermoedens zonder negatieve
gevolgen gemeld kunnen worden. Uit het onderzoek
blijkt dat eenderde van ambtenaren met een
vermoeden, dit in het geheel niet meldt. Dit heeft
verschillende redenen, maar gebrek aan vertrouwen
in de persoon aan wie gemeld zou moeten worden,
speelt daarbij een belangrijke rol. Dat laat zien dat
een dergelijke open cultuur in een aantal ambtelijke
[1] Zie de brief van de minister aan de Tweede Kamer van
13 juli 2009 (TK 28 844, nr. 37).
46 JAARBOEK INTEGRITEIT 2010