Het jaarboek integriteit 2010 - BIOS

incidenten maar dat er een beroepscode is geformuleerd
met kernwaarden. ‘Daarnaast is er sprake van
integratie in ander beleid doordat bij al het beleid
een aparte paragraaf wordt geschreven: voldoet het
nieuwe beleid aan een integriteitstoets?’.
Belling geeft aan dat integriteit als project ook
voordelen heeft: ‘Maar let daarbij wel op de dosering
dat het een en ander niet te massief wordt gebracht.
wanneer je integriteit geïntegreerd neerzet op de
werkvloer heb je het gevaar dat de aandacht wegsijpelt.
Je zou als instrument moreel beraad of het integriteitsoverleg
moeten gebruiken, dat niet specifiek
op integriteit is gericht, maar op lastige kwesties in
het werk. Dan is integriteit niet iets aparts naast je
werk maar maakt dat onderdeel uit van je eigen werkproces’.
Daarnaast geeft hij aan dat volgens hem de
komende jaren een herwaardering nodig is voor regels
en compliance, voor regelnaleving. ‘Regels zijn een
beetje in de ban en er is nu veel nadruk op de cultuurbenadering.
Deze is terecht in de mode gekomen,
mede naar aanleiding van het rapport van de Parlementaire
Enquêtecommissie Bouwnijverheid (2002),
waarin werd gesteld dat het niet zozeer schort aan
het integriteitsbeleid zelf, in termen van nota’s en
voorschriften, als wel aan de consequente beleving
en naleving van het beleid. De nadruk op cultuur is
nu echter nog al eens een schaamlap om gebreken
aan de harde kant goed te praten: “Maar wij werken
aan het creëren van een goede cultuur!”, zoals een
aantal jaren geleden bleek uit een primaire reactie op
een rapport van de Algemene Rekenkamer. Structuren
en processen zijn ook nodig en ook daarmee borg
je de cultuur. Alleen bewustwording vervliegt snel’.
Dirks stelt: ‘Goed integriteitsbeleid vereist een drieluik:
persoon – organisatie – cultuur. Zoals dat in de
filosofie van BIOS wordt verwoord: je moet niet alleen
naar de rotte appel kijken, maar ook naar de mand die
wellicht tot rotting aanzet’. Belling benadrukt dat het
probleem met al die op cultuur gerichte bewustwordingsactiviteiten
is dat het snel vervliegt: ‘Je hebt
ook andere instrumenten nodig om aandacht vast
te houden. Ook het maken en handhaven van regels
bevordert een bepaalde mindset’.
Professionaliteit, beroepstrots en
vakmanschap
Hoe integreer je integriteit, hoe zorg je ervoor dat
mensen integriteit internaliseren? Teders: ‘we moeten
gebruik maken van twee natuurlijke eigenschappen
van mensen: trots/eer en schaamte. Mensen trainen
zich suf voor Olympische spelen, om de 100 meter
nóg sneller te lopen. Dat doen ze uit trots en eergevoel.
Schaamte voelt slecht; deze emotie zorgt ervoor
dat mensen bepaalde dingen juist niet doen. Deze
emoties heb je gratis en voor niks, ieder mens heeft
ze. we moeten ophouden met praten over integriteit
en dit woord inruilen voor begrippen als ambities en
uitdagingen en vragen als “waar krijg je energie van?”
en “wat zijn condities waaronder je kunt presteren?”.
Dan is integriteit vanzelfsprekend. Vraag maar eens
aan mensen hoe volgens hen de ideale organisatie er
uitziet; ook dan zullen er regels zijn, maar de nadruk
ligt op leren, op fouten mogen maken, op het organiseren
van kritiek. Daar moet je dan als leidinggevende
in investeren. Indien mensen niet lekker in hun vel
zitten in de organisatie, dan kun je ook niet verwachten
dat ze hun werk naar de burger goed doen.
Mensen moeten plezier hebben in hun werk. Als je de
integriteitstoets op die ideale organisatie loslaat, dan
pakt dit denk ik heel positief uit’. Dirks: ‘we moeten
integriteit zien als professionaliteit. we moeten niet
teveel regels willen hebben maar juist appelleren
aan het rechtvaardigheidsgevoel van mensen. Ik ben
ervan overtuigd dat dit werkt: laat mensen in hun
waarde en werk met eenvoudige uitgangspunten:
“wie goed doet, goed ontmoet” en “wat gij niet
wilt…”. we moeten veel meer de beroepstrots en het
vakmanschap van onze mensen waarderen. Het is
toch merkwaardig dat mensen in hun privétijd grote
Alex Belling, John Dirks en Jur Teders 69