(2003) nummer 3 mei/juni - Nemesis

Economische
activiteit of
misdrijf?
In 1994 werd het artikel over
mensenhandel in het Wetboek
van Strafrecht gewijzigd.
Centraal in het nieuwe
art. 250ter Sr stond het gebruik
van dwang, misleiding
of misbruik van overwicht
om een ander in de prostitutie
te brengen of te houden.
In twee gevallen speelde
dwang echter geen rol, namelijk
in het geval van minderjarigen
en in het geval van
werving 'over de grens'. Bij
de opheffing van het bordeelverbod
ruim twee jaar geleden
werd het oude art.
250ter Sr omgezet in het
nieuwe art. 250a Sr. Kern
van de wetswijziging vormde
de decriminalisering van
vrijwillige vormen van werving
en exploitatie van prostitutie.
Desondanks werd,
vrijwel zonder enig parlementair
debat, het verbod op
vrijwillige werving van prostituees
in het buitenland ongewijzigd
in het nieuwe artikel
overgenomen. Vraag is
echter of een dergelijk verbod,
voorzover het EU-onderdanen
betreft, verenigbaar
is met het EG-recht. Die
vraag is sinds kort weer actueel,
nu als gevolg van internationale
wetgeving het mensenhandelartikel
opnieuw
moet worden aangepast.
ARTIKEL EKE GERRITSMA EN MARJAN WIJERS
Eke Gerritsma is juridisch beleidsmedewerker bij FORUM,
Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling
Marjan Wijers is juridisch beleidsmedewerker bij het Clara Wichmann Instituut
Vrijwillige werving
van prostituees
over de grens
In oktober 2000 werd een aantal belangrijke wetswijzigingen van kracht op het
terrein van prostitutie en mensenhandel, beter bekend als de opheffing van het
algemeen bordeelverbod. Doel van de wetswijziging was de decriminalisering
van de exploitatie van vrijwillige prostitutie door volwassenen en tegelijkertijd
het stellen van strengere en effectievere regels met betrekking tot gedwongen
en illegale vormen van exploitatie van prostitutie. Mensenhandel en andere
strafbare vormen van exploitatie van prostitutie worden aangepakt via het strafrecht,
met name art. 250a Sr 1 , terwijl de regulering en normalisering van de prostitutiebranche
vooral via een bestuursrechtelijke en arbeidsrechtelijke aanpak
loopt.
Consequentie van de decriminalisering van de seksindustrie is dat prostitutie juridisch
gezien moet worden als arbeid. Wanneer vrijwillige prostitutie en de exploitatie
daarvan worden gezien als werk, is een logisch gevolg dat vrijwillige
werving van prostituees toegestaan wordt. Dat is echter niet onverkort het geval.
Binnen Nederland is het zoeken naar een prostituee toegestaan. Aanwerving in
Nederland is slechts dan strafbaar indien het gepaard gaat met dwang, misleiding
of misbruik van overwicht. Ten aanzien van vrouwen in het buitenland is dit echter
anders. 2 Art. 250a lid 1 sub 2 Sr stelt namelijk elk aanwerven over de grens
strafbaar, ongeacht de wijze waarop dit gebeurt. Dit leidt tot een merkwaardige
situatie. Zo kan een Belgische prostituee zonder problemen legaal in Nederland
werken, maar is de Nederlandse exploitant die haar in België werft om in zijn
bedrijf te komen werken voor de Nederlandse wet strafbaar, ook wanneer op
geen enkele wijze sprake is van dwang, misleiding of uitbuiting. Dat is om meer
dan één reden problematisch. Zoals ten tijde van de invoering van dit verbod in
1994 al van verschillende kanten werd betoogd, is het laten vervallen van het
dwangvereiste zodra daarbij een landsgrens wordt overschreden, strijdig met het
uitgangspunt van de wet. Kern daarvan was (en is) immers de bestrijding van gedwongen
vormen van werving en exploitatie. Daarnaast is het echter de vraag of
een dergelijk verbod op vrijwillige werving over de grens verenigbaar is met het
EG-recht.
Hoewel deze vraag speelt sinds de invoering van dit sublid in het toenmalige art.
250ter Sr in 1994, de voorloper van het huidige 250a Sr, 3 is ze recent weer actueel
geworden als gevolg van de totstandkoming in november 2000 van het
nieuwe VN-Protocol Mensenhandel, dat ook door Nederland is getekend. 4 Het
nieuwe protocol verplicht tot strafbaarstelling van alle moderne vormen van sla-
1. Voorheen werd mensenhandel strafbaar gesteld in art. 250ter Sr.
2. We gebruiken hier het woord vrouwen omdat de meeste prostituees vrouwen zijn, maar natuurlijk
werken er ook manne in de prostitutie.
3. Tot 1994 beperkte art. 250ter Sr zich tot strafbaarstelling van de handel in vrouwen en minderjarigen
van het mannelijk geslacht zonder nadere definitie. In 1994 werd art. 250ter (oud) Sr gemoderniseerd,
van een delictsomschrijving voorzien en aangescherpt. Bij de opheffing van het bordeelverbod
is art. 250ter Sr omgezet in het nieuwe art. 250a Sr. Bij die omzetting werd het oude lid
1, sub 2 uit art. 250ter ongewijzigd overgenomen.
4. Protocol inzake de preventie, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel
en kinderhandel (Trb. 2001, 69) tot aanvulling van het Verdrag tegen transnationale georganiseerde
misdaad (Trb. 2001, 68).
NEMESIS 2003 nr. 3 63