(2003) nummer 3 mei/juni - Nemesis

Art. 250a Sr, lid 1 sub 1 en 2
- 1. Met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren
of een geldboete van de vijfde categorie
wordt gestraft:
1°. degene die een ander door geweld of een andere
feitelijkheid of door bedreiging met geweld
dwingt dan wel door misbruik van uit feitelijke
verhoudingen voortvloeiend overwicht of door
misleiding beweegt zich beschikbaar te stellen tot
het verrichten van seksuele handelingen met een
derde tegen betaling, dan wel onder voornoemde
omstandigheden enige handeling onderneemt
waarvan hij of zij weet of redelijkerwijs moet
vermoeden dat die ander zich daardoor tot het
verrichten van die handelingen beschikbaar stelt;
2°. degene die een persoon aanwerft, medeneemt
of ontvoert met het oogmerk die persoon in een
ander land ertoe te brengen zich beschikbaar te
stellen tot het verrichten van seksuele handelingen
met een derde tegen betaling;
(...)
vernij-achtige praktijken, ongeacht het soort arbeid of
diensten. 5 Als gevolg van (de voorgenomen) ratificatie
van het protocol moet Nederland haar huidige wetgeving
aanpassen, nu de Nederlandse strafbaarstelling
van mensenhandel immers uitsluitend ziet op dwang
en uitbuiting voor prostitutie. Inmiddels ligt hiervoor
ook een conceptwetsvoorstel klaar. 6 Hierin wordt
voorgesteld het bestaande art. 250a Sr te handhaven,
inclusief het hier besproken sublid, en de uitbreiding
neer te leggen in een nieuw art. 274a Sr. Als argument
voor de handhaving van het verbod op vrijwillige werving
over de grens wordt aangevoerd dat de regering
van oordeel is dat de argumenten die destijds pleitten
voor de handhaving van deze bepaling nog steeds valide
zijn en dat het artikel een nuttig en aanvullend instrument
biedt in de bestrijding van mensenhandel gericht
op seksuele uitbuiting. Bovendien, zo wordt
gesteld in de memorie van toelichting, kunnen aan de
totstandkoming van het protocol geen argumenten
worden ontleend die wijzen op handhaving of schrapping
van dit artikellid. 7
Zoals gesteld is het echter de vraag in hoeverre dit verbod,
voorzover het betrekking heeft op EU-onderdanen,
verenigbaar is met het EG-recht. In dit artikel
5. Mensenhandel wordt in art. 3 van het VN-Protocol Mensenhandel
gedefinieerd als: het werven, vervoeren, overbrengen van en het bieden
van onderdak aan of het opnemen van personen, door dreiging
met of gebruik van geweld of andere vormen van dwang, van afpersing,
fraude, misleiding, machtsmisbruik of misbruik van een kwetsbare
positie of het verstrekken van of ontvangen van betalingen of
voordelen teneinde de instemming van een persoon te verkrijgen die
zeggenschap heeft over een andere persoon, met het oogmerk van
uitbuiting. Uitbuiting omvat tenminste de uitbuiting van prostitutie
of andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen arbeid of
diensten, slavernij of praktijken die vergelijkbaar zijn met slavernij,
verplichte dienstbaarheid of de verwijdering van organen. Voor de
vervulling van de delictomschrijving is het niet nodig dat de verhandelde
persoon daadwerkelijk wordt uitgebuit of diens orgaan wordt
verwijderd.
6. Conceptwetsvoorstel van 9 juli 2002 ter uitvoering van internationale
regelgeving ter bestrijding van mensenhandel en mensensmok-
VRIJWILLIGE WERVING EKE GERRITSMA EN MARJAN WIJERS
wordt betoogd dat het strafbaarstellen van vrijwillige
werving over de grens (en dus ook binnen de EU), terwijl
dit binnen Nederland is toegestaan, strijdig is met
het Gemeenschapsrecht omdat daardoor sprake is van
beperking van de fundamentele vrijheden en van ongeoorloofde
discriminatie. Daartoe wordt eerst ingegaan
op de wetsgeschiedenis van dit artikellid en daarna op
het EG-Verdrag en het vrij verkeer van personen.
Wetsgeschiedenis
Kern van art. 250a Sr is dat iemand onvrijwillig in de
prostitutie brengen of houden en het profiteren daarvan
strafbaar is. In twee gevallen speelt dwang c.q. onvrijwilligheid
geen rol, namelijk indien het gaat om minderjarigen
en indien het gaat om werving van buitenlandse
prostituees. In het geval van minderjarigen is
het laten vervallen van het dwangvereiste niet vreemd.
Eén van de doelstellingen van de opheffing van het
bordeelverbod is immers de bescherming van minderjarigen
tegen seksueel misbruik. Bovendien ligt dit
verbod niet alleen in lijn met de algemene zedelijkheidswetgeving,
maar ook met de per 1 oktober 2000
ingevoerde strafbaarstelling van seks met een minderjarige
die zich ter prostitutie aanbiedt. 8
Een Belgische prostituee kan zonder
problemen legaal in Nederland werken,
maar de Nederlandse exploitant die haar
in België werft is strafbaar
Het niet stellen van een dwangvereiste in geval van
werving over de grens is echter minder voor de hand
liggend. Uit de wetsgeschiedenis is af te leiden dat
hiervoor bewust is gekozen. Hierbij speelde een aantal
argumenten een rol. In de eerste plaats wordt in de memorie
van toelichting zowel bij het oude art. 250ter Sr
als het huidige art. 250a Sr verwezen naar oude verdragsverplichtingen.
9 Het gaat dan om het Internationaal
verdrag nopens de bestrijding van de handel in
meerderjarige vrouwen uit 1933, dat verplicht tot strafbaarstelling
van het aanwerven van meerderjarige
vrouwen 'zelfs met haar goedvinden' wanneer dit gebeurt
met het oog op het plegen van ontucht in een ander
land. 10 Ook in de recente memorie van toelichting
wordt als argument voor de handhaving van het verbod
kel (nog ongenummerd).
7. MvT Conceptwetsvoorstel van 9 juli 2002, p. 7. Zie voor de argumenten
destijds voor de invoering van het verbod op werving over
de grens onder andere TK1988-1989,21 027, nr. 3 en nr. 5, TK1991-
1992, nr. 80 en 81 en TK 1998/99, 25 437, nr. 17.
8. Art. 244, 245, 248b Sr.
9. MvT, TK 1988-1989, 21 027, nr. 3; MvT, TK 1996-1997, 25 437,
nr. 3; Handelingen 28 januari 1999, TK 1998-1999, nr. 45.
10. Art. 1 van dit Verdrag verplicht staten tot strafbaarstelling van
'Any person who, in order to gratify the passions of another person,
procures, entices or leads away, even with her consent, a woman or
a girl of full age for immoral purposes to be carried out in another
country' ( Stbl. 598, 8 oktober 1935). Met betrekking tot de 'handel
in vrouwen' binnen de nationale grenzen blijft het dwangvereiste bestaan.
Ook toen deed zich dus het merkwaardige feit voor dat staten
op nationaal niveau konden tolereren wat zij op internationaal niveau
veroordeelden. Zie voor een uitgebreide bespreking van de verschü-
64 NEMESIS 2003 nr. 3