(2003) nummer 3 mei/juni - Nemesis

voor de betrokkenheid van verdachte (par. 30). Een veroordeling
mag nu eenmaal niet 'solely or to a decisive extent
degree' berusten op een verklaring van een getuige
ten aanzien van wie het ondervragingsrecht niet kon worden
uitgeoefend (zie onder meer: EHRM 26 maart 1996,
NJ 1996, 741, par. 76, Doorson; EHRM 23 april 1997, NJ
1997, 635, par. 76, Van Mechelen. Zie voorts: HR I februari
1994, NJ 1994, 427). Unaniem wordt besloten tot
schending van art. 6 lid 3 EVRM. 7
Studioverhoor als keurmerk
In HR 25 juni 2002 8 ging het om een verzoek tot een studioverhoor,
een voorziening die standaard in acht moet
worden genomen bij jeugdige slachtoffergetuigen. Ten
aanzien van één van de slachtoffers was dit ook afgenomen;
de verdediging wilde echter een tweede studioverhoor
om de betrouwbaarheid van deze slachtoffergetuige
(nogmaals) te kunnen toetsen. Het tweede slachtoffer was
in het geheel niet door de politie verhoord, maar had haar
verhaal 'zeer gedetailleerd aan haar moeder' gedaan. Het
verzoek tot (nader) studioverhoor van beide getuigen
werd afgewezen met een beroep op het gezondheidsrisico
dat dit zou oproepen voor de betrokken minderjarigen
(art. 288 lid I onder b Sv). Bovendien, zo merkte het hof
in een aanvullende overweging op, ontkende de verdachte
de tenlastegelegde feiten.
De afwijzing van het studioverhoor op grond van de daaraan
verbonden gezondheidsrisico's vond instemming bij
de Hoge Raad; de aanvullende overweging in de daaraan
ten grondslag liggende motivering echter niet.
Close relatives
In zijn conclusie besteed A-G Jörg ambtshalve aandacht
aan de vraag welke bewijswaarde kan worden toegekend
aan de getuigenverklaring van de moeder van het tweede
slachtoffer. Het feit dat het bewijs voor rechtstreekse betrokkenheid
van de verdachte in de vorm van een de auditu-verklaring
wordt aangeleverd levert geen problemen op
volgens de A-G. De verklaring van de moeder vindt immers
op een essentieel punt bevestiging in ander bewijsmateriaal.
Zowel het slachtoffer - via haar moeder - als de
verdachte verklaren over een T-shirt met afdruk van een
spin(nenweb), welk kledingstuk bovendien uit een stapel
wasgoed van verdachte aan de politie werd overhandigd.
Dat is op zichzelf voldoende, aldus A-G Jörg.
Hoewel ik me daar wel ik kan vinden, prefereer ik een andere
uitkomst. Het jeugdige slachtoffer kon immers gedetailleerd
verklaren tegenover haar moeder. Daaruit leid ik
af dat zij dat ook ten tweede male, in een voor haar veilige
omgeving zou hebben kunnen doen. Hoewel zo'n studioverhoor
ongetwijfeld belastend zou zijn geweest voor
het slachtoffer, zou daarmee meer recht zijn gedaan aan
het precaire evenwicht tussen het wettelijk bewijsminimum
en de daarop gebaseerde rechterlijke overtuiging dat
zo vaak onder druk staat in zedenzaken, in het bijzonder
wanneer het jeugdige slachtoffers betreft. Juist vanwege
de maatschappelijke gevoeligheid van de problematiek is
het zaak iedere schijn van rechterlijke vooringenomenheid
te vermijden.
Daarmee is het probleem van het gebruik van de audituverklaringen
en de zwaarwegende betekenis daarvan bin-
7. Zie ook de eerder vermelde zaak tegen A.M. v. Italy, EHRM 14 december
1999, N/8 2000 nr. 5 / NJCM 2000 nr. 7/8.
8. Zie voor de uitspraak het katern van dit nummer, RN 2003/3, 1591.
GRENZEN AAN HET ONDERVRAGINGSRECHT R E N É E KOOL
nen het bewijsaanbod in dit soort zaken evenwel niet
opgelost. Het besluit een studioverhoor te doen plaatsvinden
veronderstelt immers een substantiële verdenking,
die veelal berust op aangifte door de ouders. In zoverre
vormt het studioverhoor niet meer, maar ook niet minder
dan een middel om de aangifte te verifiëren en zich een
oordeel te kunnen vormen over de betrouwbaarheid van
de minderjarige slachtoffergetuige. De aangifte blijft als de
oud/tu-verklaring onverminderd van belang voor het bewijs.
HR 16 oktober 2001 9 : rechterlijke waarborgen
tegen lekenpsychologie
Anders dan in de bovenvermelde uitspraak in P.S. v. Germany,
ging het Hof Den Bosch in deze zaak niet over één
nacht ijs in haar beoordeling van het verzoek tot oproeping
van het slachtoffer als getuige. Tot tweemaal toe laat
het hof zich voorlichten over de psychische toestand van
het slachtoffer en over de vraag of, en zo ja onder welke
beperkingen, een verhoor mogelijk zou zijn. De rapporterend
psychiater oordeelt dat een verhoor niet mogelijk is,
ook niet in de beslotenheid van het kabinet van de rechter-commissaris
(art. 187 Sv). Zo'n verhoor zou vanwege
de herhaalde confrontatie met het tenlastegelegde feit
aanleiding kunnen geven tot zelfdoding door het slachtoffer.
Daarmee is voor het hof - en in navolging daarvan de
Hoge Raad - de kous af. De klacht van de verdediging dat
meer subsidiaire vormen van verhoor, zoals bijvoorbeeld
een verhoor per e-mail, mogelijk zou moeten zijn, loopt
stuk op het voornoemde trauma. Niet het verhoorregime
vormt immers het probleem, maar de hernieuwde confrontatie
met het seksuele geweld en de daaraan verbonden
gezondheidsrisico's voor het slachtoffer (art. 288 lid I
onder b Sv). Dat rechtvaardigt de afwijzing van het verzoek
haar op te roepen als getuige.
Voors en tegens
Het opmerkelijke in deze zaak ligt niet zozeer in het door
de verdediging voorgestelde verhoor per e-mail. Want
hoewel tot nu toe bij mijn weten nog geen verhoren per
e-mail hebben plaatsgevonden, zijn er al wel verhoren afgenomen
waarbij werd volstaan met vraag en antwoord.
Belangwekkender is de onderbouwing van de gezondheidstoestand
ex art. 288 lid I onder b Sv door middel van
het gelasten van een psychiatrische rapportage. Hoewel
dat in dit geval een voor het slachtoffer positieve uitkomst
oplevert, roept het ook ambivalente gevoelens bij mij op.
Enerzijds voorkomt zo'n rapportage door een gedragsdeskundige
lekenpsychologie van de zijde van de zittingsrechter
en onderbouwt het de rechterlijke beslissing,
waardoor recht wordt gedaan aan betrokken belangen.
Anderzijds kan zo'n rapportage door het slachtoffer als
belastend worden ervaren en zodoende aanleiding geven
tot herhaald slachtofferschap. De vraag is dan of een weigering
mee te werken aan zo'n onderzoek resulteert in
het tegendeel, namelijk dat de weigering daaraan mee te
werken zal worden opgevat als blijk van onbetrouwbaarheid
van de slachtoffergetuige. In zaken als onderhavige,
waarin het zeer ernstige vormen van seksueel geweld be-
9. NJ 2002, 202. Zie voor de uitspraak ook het katern van dit nummer,
RN 2003/3, 1587.
NEMESIS 2003 nr. 3 71