Nummer 3/2006 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

ZORG IN MODERNE VERZORGINGSSTATEN EN SOCIAAL BELEID: HET BELGISCHE TIJDSKREDIETworden vermeld. Een eerste evolutie is de vervrouwelijking van de arbeidskrachten,waardoor de nood aan zorg zichtbaar wordt. Een tweede evolutie is de langerelevensverwachting en de nood om veel langer een beroep te doen op het menselijkkapitaal.1.1. HET ‘ZORGRISICO’De verschuiving van het gezinsmodel met de man als kostwinner naar eentweeverdienersgezinsmodel heeft nieuwe behoeften doen ontstaan. Daar waar inhet kostwinnersmodel de zorg op een onzichtbare manier werd verzekerd doorvrouwen en kloosterzusters, wordt de zorg in de tweeverdienerssamenleving eenprobleemdomein. Aan zorgarbeid hangt een prijskaartje vast (Cantillon, 1994). Eénfacet is het feit dat vrouwen die zich uit de arbeidsmarkt terugtrekken, te kampenhebben met een aanzienlijk inkomensverlies. In alleenverdienersgezinnen is hetgevaar voor armoede groter. In een samenleving waarin tweeverdienersgezinnen denorm zijn geworden, is dat een probleem. Het ‘oneigenlijke’ gebruik van werkloosheids-of invaliditeitsuitkeringen als zorgtoelage kan eveneens met dit inkomensrisicoin verband worden gebracht (De Lathouwer en Bogaerts, 2004).Een tweede facet van het zorgrisico zijn dure zorgdiensten. Hoewel kinderopvang inBelgië zwaar wordt gesubsidieerd, blijft het voor lage-inkomensgezinnen een dureaangelegenheid. Ondanks de hervorming van het stelsel van kinderopvangkostenvan 2002, die de kosten voor kinderopvang voor een werkende aan het minimumloonhalveerde, blijven de kinderopvangkosten hoog.Een derde facet van het zorgrisico is het gebrek aan flexibele en occasionelekinderopvang. Opvang tijdens de schoolvakanties en ziekteperiodes of opvang voortieners wordt nog slechts zelden georganiseerd. Het probleem van ontoegankelijkeof dure kinderopvang kan bijdragen tot een verhoogde stress in tweeverdienersgezinnendie zorg en betaald werk proberen te ‘combineren’. Voor België bestaat ergeen empirisch materiaal aangaande de tendensen op lange termijn wat stress endepressie betreft. Op basis van de Belgische “gezondheidsenquête” (Nationaal Instituutvoor Statistiek) is het aantal depressies tussen 1997 en 2001 stabiel gebleven.Vrouwen hebben echter een groter risico op depressie dan mannen en depressiesverschuiven naar de jongere leeftijdscategorieën. Het risico neemt ook af naarmatehet opleidingsniveau hoger ligt. Hoewel het moeilijk is om dergelijke cijfers correctte interpreteren, ontstaat in de moderne samenleving steeds meer discussie over denood aan een nieuw zorgbeleid naast het traditionele beleid van zwangerschapsverlofen kinderbijslag.1.2. HET ‘SCHOLINGSRISICO’In een internationaal concurrerende economie zijn competenties het comparatievevoordeel geworden van sterk ontwikkelde economieën. Mensen met een groteredeskundigheid ontvangen een ‘scholingspremie, i.e. leerrendement voor investering369