Code Cultural Governance - Verso

DE STICHTING EN ANDERE RECHTSVORMENDe meeste instellingen in de culturele sectorzijn een stichting. Daarnaast zijn er (in kleineminderheid) andere rechtsvormen zoals de(besloten of naamloze) vennootschap, degemeentelijke dienst en de vereniging.Verantwoording afleggenOrganisaties met een andere rechtsvorm daneen stichting zijn in zekere zin gemakkelijkerte voorzien van regels voor good governanceomdat veel duidelijker is aan wie de instelling‘toebehoort’, of anders gezegd: aan wie deinstelling verantwoording moet afleggen. Bijde vennootschap zijn dit de aandeelhouders,bij de gemeentelijke dienst het College vanB&W of de Gemeenteraad en bij de verenigingde leden. Deze ‘eigenaren’ zullen regelsvoor goed bestuur en adequaat toezicht vooralbeoordelen op hun toegevoegde waarde bijhet verwezenlijken van de doelstellingen vande instelling. Verder zullen de eigenaren alsultieme stakeholders er voor waken dat zijzelf zeggenschap zullen houden over huninstelling. Zij zullen dus niet te veel bevoegdhedenneerleggen bij toezichthouders,bestuurders en directieleden. Een stichtingheeft geen aandeelhouders, leden of anderederden aan wie automatisch - uit hoofde vande rechtsvorm – verantwoording dient te wordenafgelegd. Daarom ontbreekt een vanzelfsprekendeverantwoordingsplicht en een logische,juridisch eenduidige basis voor regelsvoor good governance.LegitimatieDe legitimatie van de stichting is op het eerstegezicht meer intern van aard. Zij ligtbesloten in de statutair vastgelegde doelstelling.De wet vereist slechts dat een stichtingeen bestuur heeft - een raad van toezichten/of wezenlijke invloed van derden is facultatief.Hierdoor lijkt het alsof het bestuur de‘eigenaar’ van de stichting is. Ongetwijfeldzijn er situaties waarin dat ook werkelijk zowordt ervaren. Maar vaak is dit laatste niethet geval.VoorbeeldenEen museum, vanuit een gemeentelijke dienstverzelfstandigd in een stichting en voorinkomsten hoofdzakelijk afhankelijk vangemeentelijke financiële bijdragen, heeft nogsteeds de gemeente als ultieme stakeholder,ongeacht of is gekozen voor een raad-vantoezicht-modelof een bestuur+directiemodel.En aan wie behoort de culturele instelling diebeoogt de belangstelling voor en de uitvoeringvan het 15de-eeuwse lied te bevorderen?• Aan de kunstliefhebber die deze stichtingheeft opgericht en er als directeur zijn dagelijkswerk in vindt en die voor de realisatievan zijn idealen in het bestuur+directiemodeleen aantal competente bestuurdersheeft aangetrokken?• Of aan de fulltime directeur die is aangestelddoor een groepje gelijkgestemden dathet initiatief heeft genomen om het 15deeeuwselied te propageren en dat heeftbesloten om zelf plaats te nemen in de raadvan toezicht en de uitvoering over te latenaan een professional in de formele rol vanbestuurder?In het eerste geval is de directeur-oprichterde ultieme stakeholder, hoewel hij niet dejuridische status van bestuurder heeft. En inhet tweede geval berust het ultieme stakeholder-schapbij de raad van toezicht, hoewelhet bestuur is toevertrouwd aan een ander.FlexibiliteitDeze voorbeelden maken duidelijk dat andersdan bij een vennootschap, een gemeentelijkedienst of een vereniging het bij een stichtingniet op voorhand en van rechtswege duidelijkis aan wie de instelling uiteindelijk ‘toebehoort’en aan wie verantwoording dient teworden afgelegd over het gevoerde bestuuren het gehouden toezicht. Om het nog watingewikkelder te maken: het antwoord opdeze vraag kan in de loop van de tijd veranderen.Soms is het bijzonder moeilijk om tebepalen wie nu eigenlijk de ultieme stakeholderis. Het is duidelijk dat de stichtingsvormeen hoge mate van flexibiliteit heeft. Het ultiemestakeholderschap, idealiter de basis voorregels voor good governance, kan op diversewijzen worden vormgegeven.12CODE CULTURAL GOVERNANCE > PAS TOE OF LEG UIT