Zicht op kwetsbaarheid

1 Inleiding
1.1 De verbreding van het mensenhandelbegrip
Een jongetje van twaalf dat elke ochtend de kraam van zijn oom opbouwt, een meisje van acht dat bedelt
op straat, of een jongen van veertien die steelt onder toeziend oog van zijn opa. Al deze voorbeelden
hebben mogelijk één ding gemeen: mensenhandel. Bij de totstandkoming van de eerste internationale
definitie van mensenhandel 1 in 2000 zouden waarschijnlijk weinig
mensen aan de gegeven voorbeelden hebben gedacht, en ook de
wetgever kon niet voorzien in welke gedaanten mensenhandel zich
zou kunnen voordoen in Nederland, ook buiten de seksindustrie. 2
De laatste decennia heeft de definitie van mensenhandel een
verbreding doorgemaakt. Naast de groeiende aandacht voor vormen
van uitbuiting buiten de seksindustrie, staan ook kinderen die
slachtoffer van mensenhandel worden de afgelopen jaren in toenemende
belangstelling. Meer bewustwording van mensenhandel,
binnen de gehele overheid, heeft geleid tot meer zicht op waar
mensenhandel voorkomt en in welke vormen. Maar het heeft Nederland
ook geconfronteerd met een trieste realiteit, namelijk dat
mensenhandel veel nauwer verweven is met de samenleving dan
bijna twee decennia geleden vermoed had kunnen worden. Nieuwe
fenomenen duiken op, waarbij niet zelden minderjarige slachtoffers
betrokken zijn. Deze zaken baren in het bijzonder zorgen. Kinderen
kunnen namelijk worden beschouwd als inherent kwetsbaar
voor mensenhandel; de afhankelijkheidssituatie waarin zij zich per
‘Right now, there’s a young boy, in a brick factory,
covered in dust, hauling his heavy load
under a blazing sun, thinking if he could just go
to school, he might know a different future, but
he doesn’t think anybody is paying attention.
Right now, there is a girl, somewhere trapped in
a brothel, crying herself to sleep again, and
maybe daring to imagine that some day, just
maybe, she might be treated not like a piece of
property, but as a human being. And so our message
today, to them, is – to the millions around
the world – we see you. We hear you. We insist
on your dignity. And we share your belief that if
just given the chance, you will forge a life equal
to your talents and Worthy of your dreams‘
[Barack Obama, 25 september 2012].
definitie bevinden ten opzichte van volwassenen, maakt dat we op mensenhandel ten aanzien van minderjarigen
extra alert moeten zijn. In het bijzonder waar het gaat om vormen van mensenhandel waarmee
geen of weinig ervaring is opgedaan.
1 Protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en
kinderhandel, tot aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde
misdaad (New York, 15 november 2000), Trb. 2001, 69 en 2004, 35 (hierna: Palermo Protocol).
2 Kamerstukken II 2003/04, 29291, 3, p. 18. Zie ook het verkennend onderzoek van Van der Leun en Vervoorn 2004 naar
vormen van uitbuiting buiten de seksindustrie, dat door de toenmalig minister van Justitie werd ingesteld om meer
zicht te krijgen op de eventuele prevalentie van deze vormen op Nederlandse bodem.