Zicht op kwetsbaarheid

84
Zicht op kwetsbaarheid
EU-richtlijn mensenhandel voortvloeit 85 en een aanbeveling die in meerdere onderzoeken wordt gedaan.
86 Het is daarom van belang dat wordt geïnvesteerd in de training van eerstelijns professionals op
het herkennen van signalen van mensenhandel. 87 Gebeurt dat niet, dan bestaat het gevaar dat situaties
van criminele uitbuiting ten onrechte niet als mensenhandelzaken worden behandeld, dat signalen van
mensenhandel worden gemist en slachtoffers niet de bescherming ontvangen die zij behoeven en waarop
zij recht hebben. Het trainen van eerstelijns professionals is geen sinecure. Naast het gebrek aan tijd
lijkt soms ook de structuur van de strafrechtspleging niet te zijn ingericht om zaken in een mensenhandelkader
te plaatsen. Zo wordt ‘veelvoorkomende criminaliteit’ doorgaans via afdoeningsmechanismen
afgedaan die voornamelijk op snelheid en efficiëntie zijn gericht (vgl. de ‘ZSM-aanpak’ 88 ). In het geval
van criminele uitbuiting geldt echter dat de bescherming van het kind behoort te prevaleren boven een
efficiënte en voortvarende wijze van strafrechtspleging. Het verdient aanbeveling dat, indien een signaal
van criminele uitbuiting rijst, reeds in de fase van aanhouding contact op wordt genomen met de diensten
binnen de eigen organisatie die gespecialiseerd zijn in mensenhandel. Voor de politie zijn dat bijvoorbeeld
de gecertificeerde mensenhandelrechercheurs. Bij het OM kan worden gedacht aan de portefeuillehouder
mensenhandel die binnen elk arrondissement en binnen het Landelijk en Functioneel
Parket is aangesteld. De Nationaal Rapporteur juicht het toe dat momenteel een onderzoek wordt uitgevoerd
naar de integrale aanpak van de criminele uitbuiting van kinderen. 89
4.1.6.3 De rol van het non punishment-beginsel bij criminele uitbuiting
In het verlengde van het tweede ligt het derde knelpunt, dat ziet op de vraag of kinderen moeten worden
vervolgd of bestraft voor de strafbare feiten die zij vanuit een mensenhandelcontext moesten plegen.
90 In het internationaal en Europees recht heeft de onwenselijkheid daarvan geleid tot de totstandkoming
van het zogenoemde ‘non punishment-beginsel’. Dit
beginsel, dat ten aanzien van mensenhandel 91 zowel in het Raad
van Europa-Verdrag als de EU-richtlijn is opgenomen, schrijft
aan staten voor dat zij mogelijkheden moeten creëren om slachtoffers
van mensenhandel die strafbare feiten hebben gepleegd in
de mensenhandelsituatie niet te vervolgen en/of bestraffen. 92
‘In het geval van criminele uitbuiting behoort de
bescherming van het kind te prevaleren boven
een efficiënte strafrechtspleging, bijvoorbeeld in
de vorm van de ZSM-aanpak’.
Hoewel het beginsel strikt genomen niet verplicht tot toepassing ervan, kan daarin wel een sterke aanmoediging
voor staten worden gelezen om vervolging en bestraffing zo veel als mogelijk achterwege te
laten. 93 Helaas is daarvan niet altijd sprake, zoals onder meer al bleek uit de zaak waarin de oom zijn
85 Vgl. art. 18 lid 3 EU-richtlijn mensenhandel: De lidstaten bevorderen regelmatige opleiding voor functionarissen,
waaronder eerstelijnspolitieagenten, die mogelijk in contact komen met slachtoffers en potentiële slachtoffers van
mensenhandel; deze opleiding moet hen in staat stellen slachtoffers en potentiële slachtoffers van mensenhandel
te herkennen en met hen om te gaan.
86 De Witte en Pehlivan, 2014; Anti Slavery International, 2014.
87 Anti Slavery International, 2014.
88 Zie daarover nader Mijnarends, 2014.
89 Concept-startnotitie WODC-onderzoek ‘Integrale aanpak handel in en criminele uitbuiting van kinderen in Nederland’
d.d. 13 oktober 2015.
90 Kinderen zijn in Nederland vanaf hun 12 e jaar strafrechtelijk aansprakelijk.
91 Het non punishment-beginsel is ook opgenomen in art. 14 van de EU-richtlijn 2011/93/EU ter bestrijding van seksueel
misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie.
92 Vgl. art. 26 Raad van Europa-Verdrag en art. 8 EU-richtlijn mensenhandel.
93 De Meijer en Simmelink noemen het non punishment-beginsel een ‘contra-indicatie’ voor vervolging (De Meijer en
Simmelink, 2014: p. 242).