Zicht op kwetsbaarheid

Kinderen die binnen families worden uitgebuit (familiale uitbuiting)
Roma-kinderen
83
atie bij de overheid. Dit komt vooral door gevoelens van schaamte of angst, of vanwege loyaliteit naar
de familie of gemeenschap waartoe zij behoren.
Signalering ligt vooral in handen van gemeenten, lokale zorgpartners en politie. Het is zaak dat op
dit overheidsniveau wordt geïnvesteerd in een aanpak die is gericht op vroegtijdige herkenning van uithuwelijking
en het is evenzo belangrijk dat deze aanpak vanuit het Rijk wordt ondersteund. In het algemeen
is het van belang dat betrokken gemeenten overleg hebben met het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang,
dat gemeenten op casusniveau adviseert over de meest wenselijke aanpak in deze situaties.
Het verdient aanbeveling dat dit mechanisme standaard wordt geconsulteerd indien er signalen zijn dat
kinderen worden uitgehuwelijkt. Ook verdient het aanbeveling dat wordt aangesloten bij bestaande
initiatieven die in de proeftuingemeenten van het programma ‘Aanpak uitbuiting Roma-kinderen’ zijn
en worden ontplooid. 81 Er bestaat geen blauwdruk voor de meest geschikte aanpak, al zal in alle gevallen
kunnen worden ingezet op de handhaving van de Leerplichtwet indien kinderen wegblijven van school.
Daarnaast is het belangrijk dat uitgehuwelijkte kinderen en de gezinnen waarin zij zich begeven begeleid
worden. Ook zal de mate van dwang moeten worden onderzocht waarmee het betrokken huwelijk gepaard
ging. In 2013 is de straf waarmee overtreding van artikel 284 Sr – het dwangdelict – wordt bedreigd
aangepast, juist om effectiever in te kunnen zetten op de strafrechtelijke handhaving van huwelijksdwang.
82 Ook dat is een richting waaraan kan worden gedacht bij het tegengaan van uithuwelijking die
onder dwang plaats vindt en daartoe worden staten zelfs aangemoedigd in een recent door Nederland
geratificeerd verdrag van de Raad van Europa. 83 Hetzelfde geldt de strafrechtelijke aanpak van huwelijksconsummatie
die door ouders wordt gestimuleerd dan wel bevorderd. Het spreekt voor zich dat criminele
uitbuiting die zich rondom huwelijken voordoet ook strafrechtelijk wordt aangepakt.
4.1.6.2 Signalering van criminele uitbuiting
Het tweede knelpunt ziet op de her- en erkenning van zaken van criminele uitbuiting als mensenhandelzaken.
In de praktijk wordt een gebrek aan kennis ervaren bij eerstelijns diensten die met criminele
uitbuiting in aanraking komen. Niet altijd worden zaken in de sleutel
van uitbuiting en mensenhandel geplaatst, maar wordt alleen
ingestoken op het opsporen of vervolgen van, doorgaans, het delict
diefstal. 84 Het is belangrijk dat eerstelijns diensten – politie, gemeenten
en zorgpartners – in staat worden gesteld signalen van
mensenhandel te herkennen. Dat is ook een verplichting die uit de
‘[…] Children performing this kind of activities
who reached the age of criminal liability are
often regarded as criminals, and not identified
as potential victims of trafficking’ [De Witte en
Pehlivan 2015, p. 68]
81 Vanuit het programma zijn in 2014 meerdere gemeentelijke projecten gesubsidieerd die alle vanuit een andere invalshoek
de aanpak van uitbuiting van Roma-kinderen benaderen. Eind 2016 stopt het project. Momenteel wordt
nagedacht over de borging van de resultaten die in het kader van dit project zijn behaald. Het is belangrijk dat zowel
Rijk als gemeenten blijvend aandacht houden voor de problematiek, zodat de in het kader van het programma
vergaarde informatie niet verloren gaat.
82 Zie daarover Nationaal Rapporteur, 2013: p. 127.
83 Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld
(Istanbul, 11 mei 2011), Trb. 2012, 233.
84 Overigens wordt dit niet alleen in Nederland gesignaleerd. In meerdere rapporten wordt een gebrek aan kennis bij
eerstelijns diensten gerapporteerd, waardoor zaken soms onterecht niet als mensenhandelzaak worden behandeld.
Zie bijv. Europese Commissie, 2015: p. 47 en 81; Anti-Slavery International, 2014.