Zicht op kwetsbaarheid

98
Zicht op kwetsbaarheid
intensiveren van toezicht en handhaving door inspectiediensten was bijvoorbeeld één van de voornaamste
instrumenten na het instorten van de Rana Plaza-fabriek in Bangladesh. De genoemde initiatieven
zijn de bekendste op het terrein van regelgeving die is ontworpen voor bedrijven die in het buitenland
opereren, en onderdeel uitmaken van vaak lange productieketens. Ook op sectoraal niveau zijn
verschillende initiatieven ontwikkeld om het gebruik van producten die het resultaat zijn van kinderarbeid
te voorkomen. 30
Wat aan de initiatieven opvalt, is het vrijwillige karakter van deelname eraan. Hoewel bedrijven wel
worden gestimuleerd aan initiatieven deel te nemen, en in sommige gevallen imago en overheidsfinancieringen
daarvan ook afhankelijk zijn, ontbreekt het vaak aan wet- en regelgeving die ook daadwerkelijk
gehandhaafd kan worden, bijvoorbeeld door middel van sancties. Hoewel dit op zichzelf niets
zegt over de effectiviteit van de regels lijkt soms sprake te zijn van een handhavingslacune; het gebrek
aan mogelijkheden aan de kant van de staat om, naast op ‘compliance’ gerichte maatregelen, ook daadwerkelijke
sancties te kunnen opleggen indien uit onderzoek blijkt dat bedrijven te weinig doen om
kinderarbeid in hun ketens te voorkomen.
5.5 Knelpunten
Het fenomeen kinderarbeid is complex, uiteenlopend en meerlagig. Kinderarbeid is bovendien verweven
met grotere thema’s waarvoor geen eenduidige oplossing voorhanden is. Het komt aan op een alomvattende
aanpak, die beleidsdomeinen en landsgrenzen overstijgt. Dat kinderarbeid voornamelijk
gebeurt in productieketens in landen buiten Europa mag evenwel geen reden zijn om voor deze problematiek
de ogen te sluiten. De verwevenheid van de Nederlandse economie met het buitenland en de
grote afhankelijkheid van productieketens waarin het risico op kinderarbeid bestaat, moet juist een
impuls zijn blijvend te werken aan nieuwe maatregelen om de kans op kinderarbeid te voorkomen. En
om de koop en het gebruik van producten die het resultaat zijn van kinderarbeid te stoppen.
Een nadeel van veel van de maatregelen die momenteel worden genomen, is hun niet-verplichtend
karakter. Dat vormt het eerste knelpunt dat met betrekking tot deze problematiek kan worden benoemd.
Het Ruggie-raamwerk, maar ook de OESO-richtlijnen – regelgeving die in dit kader van belang is – kenmerken
zich beide doordat er vrijwillig aan wordt deelgenomen. Hetzelfde geldt uiteraard voor convenanten
die door sectoren zelf worden opgesteld. Ook geldt dat het lastig is in rechte af te dwingen dat
bedrijven zich aan deze ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’-normen houden. 31 Dat wil niet
zeggen dat het niet deelnemen of niet naleven van dergelijke normen altijd zonder gevolgen blijft; zo
‘verwacht’ de Nederlandse regering dat in Nederland gevestigde multinationale ondernemingen aan het
Ruggie-raamwerk en de OESO-richtlijnen voldoen en kan niet-naleving meebrengen dat financiering
stop wordt gezet of het onmogelijk wordt aan de Nederlandse overheid te leveren. 32 Desondanks blijft
30 SER, 2014.
31 Zie daarover uitgebreid de dissertatie van Louise Vytopil, waarin zij concludeert dat multinationals naar burgerlijk
recht vrijwel onschendbaar zijn en moeilijk aansprakelijk te stellen voor schendingen van regels die onderdeel
uitmaken van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Vytopil trekt de voorzichtige conclusie ‘[…] dat het recht
op dit moment wellicht niet zoveel te bieden heeft als het gaat om een langetermijn verbetering van MVO-omstandigheden
in handelsketens’ (Vytopil, 2015). Zie ook Vytopil, 2016.
32 Zie voor meer informatie daarover www.oesorichtlijnen.nl, geraadpleegd op 2 september 2015.