Zicht op kwetsbaarheid

Kinderen die binnen families worden uitgebuit (familiale uitbuiting)
Roma-kinderen
77
genoemd in het ‘Plan van aanpak preventie huwelijksdwang’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties is het in veel gevallen ‘[…] lastig vast te stellen wanneer een adviserende en ondersteunende
ouderlijke rol overgaat in sociale drang of zelfs strafbare dwang.’ 54 En: ‘Er kan sprake zijn van
vormen van sociale drang, waartegen jongeren zich niet verweren uit loyaliteit naar de ouders en familie,
of die zodanig geïnternaliseerd zijn dat beperking van keuzevrijheid niet als zodanig ervaren wordt.’ 55
Met het vervolgen van ouders voor huwelijksdwang voor hun rol bij de sluiting van een kindhuwelijk
is tot dusver geen ervaring opgedaan. Hierop lijkt zowel vanuit internationale organisaties en het nationaal
beleid de laatste jaren wel meer te worden aangedrongen. Relevant is in dit verband dat de maximum
straf waarmee artikel 284 Sr wordt bedreigd in 2013 is verhoogd, juist om adequater op te kunnen
treden tegen huwelijksdwang. 56 Ook op internationaal niveau wordt erop aangedrongen huwelijksdwang
aan te pakken. Het recent door Nederland geratificeerde Raad van Europa Verdrag inzake geweld tegen
vrouwen en huiselijk geweld 57 indiceert specifiek ook een strafrechtelijke aanpak; landen worden verplicht
huwelijksdwang strafbaar te stellen en in de preambule van het verdrag wordt o.a. huwelijksdwang
gekenschetst als ‘a serious violation of the human rights of women and girls and a major obstacle to the achievement
of equality between women and men’. 58 Vóór de ratificatie van het Verdrag was in Nederland al
discussie over het versterken van de strafrechtelijke aanpak van huwelijksdwang. Zo acht de minister van
Veiligheid en Justitie (VenJ) een strafrechtelijke aanpak van huwelijksdwang onontbeerlijk. 59 Hoewel
het volgens hem niet gaat om het enige middel, vormt het strafrecht volgens hem, hoewel ultimum remedium,
een ‘noodzakelijk sluitstuk’ van de aanpak van huwelijksdwang. Daarover zegt hij:
‘Wanneer zware psychische druk of zelfs fysieke druk wordt uitgeoefend, waardoor iemand zich
genoodzaakt ziet om tegen zijn wil een huwelijk aan te gaan, wordt – ook in strafrechtelijk opzicht
– een grens overschreden. De impact en gevolgen van een gedwongen huwelijk zijn groot
en ingrijpend. Daartegen dienen slachtoffers te worden beschermd. Tot de bescherming die de
overheid kan bieden, behoort ook strafrechtelijke bescherming.’ 60
54 Kamerstukken II 2010/11, 32 840, nr. 3, p. 3.
55 Ibid.
56 Nationaal Rapporteur, 2013: p. 127. De verhoging van de strafbedreiging was onderdeel van een wetgevingsoperatie
die tot doel had de mogelijkheden tot strafrechtelijke aanpak van huwelijksdwang, polygamie en vrouwelijke genitale
verminking te versterken. Vgl. Kamerstukken II 2010/11, 32 840, nr. 3.
57 Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld
(Istanbul, 11 mei 2011), Trb. 2012, 233. Het Verdrag is door Nederland geratificeerd op 18 november 2015. Zie voor het
advies daarover van de Nationaal Rapporteur: http://www.nationaalrapporteur.nl/Images/210314-advies-van-de-nrover-verdrag-inzake-geweld-tegen-vrouwen-en-huiselijk-geweld_tcm63-543859.pdf,
geraadpleegd 24 februari 2016).
58 Ibid, Preambule.
59 Kamerstukken II 2010/11, 32 840, nr. 3, p. 1.
60 Ibid. Later heeft de minister, in reactie op vragen van de SP-fractie, zijn keuze voor het strafrecht nader toegelicht.
Volgens hem laten alternatieve maatregelen ‘[…] onverlet dat ook het strafrecht voldoende moet zijn toegerust om
effectief te kunnen optreden in daarvoor in aanmerking komende gevallen van huwelijksdwang’. En: ‘Het is immers
zaak de strafwetgeving bij de tijd te houden. De wetgever dient alert te zijn op nieuwe ontwikkelingen op sociaal,
cultureel, economisch en technologisch gebied en de wetgeving waar nodig aan te passen met inachtneming van in
de samenleving gedragen rechtsovertuigingen. De aanpassingen die in dit wetsvoorstel worden voorgesteld, moeten
als noodzakelijk sluitstuk van het geheel van maatregelen worden gezien teneinde wettelijke lacunes in het
strafrecht weg te nemen en aldus te verzekeren dat opsporing, vervolging en bestraffing van daarvoor in aanmerking
komende gevallen adequaat kan plaatsvinden. Daarnaast mag van de voorgestelde aanpassingen signaalwerking
worden verwacht waardoor het strafrechtelijk instrumentarium ter bestrijding van huwelijksdwang ook een zekere
preventieve en afschrikwekkende functie heeft’ (Kamerstukken I 2012/13, 32 830, C, p. 1-2).