dissertacia-myrzabaeva.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
кейін ферменттік және ферменттік емес жолдармен олар оттегі және сутегіге<br />
ыдырайды. Сонымен қатар, сутегінің асқын тотығы (Н 2 О 2 ) арнайы металл<br />
иондарымен байланысып, металл хелаттары жоғары реакциялы гидроксил<br />
радикалдарды (·ОН) түзеді [100]. Қазіргі таңда өсімдіктерде белсенді<br />
оттегінің формаларынан қорғайтын әртүрлі деңгейде антиоксиданттар<br />
мөлшері дамыған. Сондай ферменттердің бірі - супероксиддисмутаза (СОД;<br />
ЕС 1.15.1.1), ол синглетті оттегіні сутегінің асқын тотығына айналдырады.<br />
Ал каталаза ферменті және пероксидазаның түрлері сутегінің асқын тотығын<br />
ары қарай оттегі және сутегіге ыдырауын катализдейді. Өсімдіктердегі тұзды<br />
стресс барысында антиоксидантты ферменттердің: каталаза, аскорбат<br />
пероксидаза, глутатион редуктаза және супероксиддисмутаза активтілігі<br />
жоғарылап, ферменттердің жоғары активтілігі мен тұзды стреске төзімділігі<br />
арасындағы арақатынастың жоғары деңгейін көруге болады [101; 102;<br />
103; 104 және 105]. Антиоксидант сыйымдылығы арақатынасының жоғары<br />
деңгейі және тұзды стреске төзімділік механизмі келесі өсімдіктерде<br />
анықталды: Crithmum maritimum, C. maritime, Plantago, Sesuvium<br />
portulacastrum, Mesembryanthemum crystallinum [106]. Зерттеулерді<br />
қорытындылай келе, галофитті өсімдіктерде тұзды стресс барысында алуан<br />
түрлі бейімделу әлеуеттері дамып, ол антиоксидантты ферменттердің<br />
активтілігін арттырып, өсімдіктердің стреске төзімділігі арттыратындығы<br />
анықталды.<br />
Тұзды стресс жағдайында аскорбин қышқылының синтезделу қабілеті<br />
Өсімдіктің өнімін төмендететін ауыл шаруашылық жүйесінде кең<br />
таралған стресс - тұзды стресс. Тұзды стресс басқа да абиотикалық стрестер<br />
сияқты оттегінің активті формасын (супероксид, сутегінің асқын тотығы,<br />
гидроксильды радикал) синтездеп, тотығу стресін арттырады. Нәтижесінде<br />
липидтерді, ақуыз, нуклеин қышқылдарының тотығуы арқылы жасушаның<br />
қызметі бұзылады [107]. Осылай өсімдіктер күрделі антиоксиданттық жүйеге<br />
ие болып, ол өсімдікті тотығу стресінің зақымдануынан сақтайтын аскорбин<br />
қышқылы, глутатион ферменттері және көптеген антиоксиданттық жүйелерге<br />
ие болады [108].<br />
Аскорбин қышқылы фотосинтездеуші организмдерде кездесетін<br />
сутегінің асқын тотығын детоксификациялаушы, тез ерігіш<br />
антиоксиданттарға жатады. Сонымен қатар, аскорбин қышқылы жасушаны<br />
тотығу стресінің зақымдалуынан сақтап, супероксид және синглетті оттегінің<br />
синтезін тежеп, бейтараптандырады [109]. Глутатион-аскорбат циклінің<br />
бірінші кезеңінде сутегінің асқын тотығы (Н 2 О 2 ) аскорбат пероксидаза<br />
ферменті арқылы, аскорбатты электрон донор ретінде пайдаланып, суға дейін<br />
ыдырайды. Тотыққан аскорбат (монодегидро аскорбат, MДA)<br />
монодегидроаскорбат редуктаза (MДAР) арқылы пайда болды. Дегенмен,<br />
монодегидроаскорбат радикал және егер ол бірден ыдырамаса, ол аскорбат<br />
және дегидроаскорбатқа айналады. Дегидроаскорбат (ДГA) аскорбатқа<br />
дегидроаскорбат редуктазаның (ДГAР) көмегімен және глутатионның (ГЛТ)<br />
қатысуымен жүзеге асады. Оттегінің активті формасын қарқынды<br />
24
Change language