dissertacia-myrzabaeva.pdf

массасына 300 ммоль/гр -1 жинайтындығы баяндалады. Пролиннің қарқынды
түрде жасуша цитоплазмасында жиналуы және оның осмотикалық реттелуі
өсімдіктерді қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларында қалыпты өсуін
қамтамасыз ететіндігімен байланысты [235].
3.4.4 Өсімдіктерде тұзды стресс жағдайындағы уреид метаболизмі
Уреидтер - бос радикалдарды қарқынды түрде бейтараптандырып,
белгілі физиологиялық жағдайларда антиоксиданттық қорғаныш қызметін
атқара алады [236]. Бұдан басқа, олар өсімдіктердегі азоттың үнемді
тасымалдануын қамтамасыз етуге қатысады [122, 1420- бет]. Азоттың екі
бейорганикалық формасы; NО - +
3 , NН 4 өсімдіктің азотты оңай сіңіруін
қамтамасыз етеді және арнайы азот ассимиляциясы арқылы жасушаның
фундаментті компоненттері; амин қышқылдары, нуклеин қышқылдары, ақуыз
және фотосинтетикалық пигменттерді синтездеуге қатысады [237]. Сондай-ақ
NО - 3 тасымалдануы және ассимиляциясы өсімдіктің барлық бөлігінде жүзеге
асады, ал NН + 4 тамыр арқылы сіңіріліп, ассимиляция өнімі өсімдіктің өсуші
ұлпаларына тасымалданады [238]. Жалпы өсімдіктер азотты амидтер
(глютамин, аспарагин) немесе уреидтер (аллантоин, аллантоин қышқылы)
арқылы тасымалдайды. Уреидтер амид және амин қышқылдарымен
салыстырғанда азотқа N бай (4N:4С) келеді, сондықтан ассимиляцияланған
аммонийді тамырдан сабаққа тасымалдауға қатысуы, фотосинтез нәтижесінде
түзілген көміртекті үнемдеуге мүмкіндік береді [239].
Cурет 34 - Тұзды стрестің C.maritimum өсімдігінің уреид (аллантоин,
аллантоин қышқылының) синтезіне әсері. Қателіктер мүмкіндігі стандартты
қателік негізінде анықталды (n=5).
Тұзды стресте фотосинтез қарқындылығы төмендегенде, уреидтер арқылы
азоттың үнемді тасымалдануы, өсімдіктің стресс жағдайына бейімделуінің аса
маңызды алғышарты болып табылады [126, 132-бет]. Сондықтан біз өз
тәжірбиелерімізді тұзды стреспен өңделген төрт түрлі өсімдіктерде
уреидтердің синтезделу қарқындылығы, олардың стресті жеңілдетуге қосатын
үлесін анықтау үшін жүргіздік. Бірінші тәжірбиемізде үш тұз
72