dissertacia-myrzabaeva.pdf
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
C. maritimum өсімдігі тұқымдарының өнуі тұз мөлшерінің орташа<br />
концентрациясында ғана байқалып, тұздың жоғары мөлшерінде өнгіштігі<br />
толығымен тежелді (cурет 16). Бұл нәтиже Abdallah Atia [176] нәтижелерімен<br />
сәйкестікті көрсетеді. Себебі, олардың зерттеулерінде де С. maritimum<br />
өсімдігі тұқымының өнуі 50мМNаСl- дан асқанда толығымен тежелетіндігін<br />
баяндады. Керісінше, I.crithmoides өсімдігінің тұқымы 50-200мМNаСl-да<br />
жоғары өнгіштік деңгейін 91-70% көрсетсе, 300мМ- да айтарлықтай тежелді<br />
(16 сурет). Біздің нәтижелеріміздің аналогиялық нұсқасын Zurayk және тағы<br />
басқалардың зерттеулерінен кездестірдік. Себебі, Zurayk және тағы басқалар<br />
тұздың 50-ден 800мM-ге дейін концентрациясында I. сrithmoides тұқымының<br />
өнгіштігін анықтап, 200мMNаСl-дан асқанда ғана тұқым өнуінің төмендегенін<br />
байқаған [45, 213- бет].<br />
Алынған нәтижелерге сүйене отырып, біз I.crithmoides A.hortensis және<br />
S.herbaceae өсімдіктері С.maritimum өсімдігіне қарағанда тұзды стреске<br />
төзімділігі айтарлықтай жоғары екеніне көз жеткіземіз. S.herbaceae<br />
тұқымының максималды мөлшері 100мMNаСl-да 63% - ға жетсе, 200мМ<br />
NaCl- да тек 6% - ға ғана тежелгенін көреміз (сурет 18). Chapman (1960) және<br />
тағы басқалардың еңбегіне сүйенсек, S.herbaceae өсімдігі тұқымының өнуі<br />
NаСl-дың 1700мМ концентрациясында да байқалған [177]. Бірақ бұл<br />
нәтижеде тұқымның өну қарқындылығы сипатталмаған. Әрине, бұл нәтиже<br />
өсімдік тұқымының қандай жағдайда өсуі мен уақытына, күн ұзақтығы,<br />
жарық қарқындылығы тағы да басқа қосымша факторларға тәуелді екендігін<br />
сипаттайды. Дегенмен, S. herbaceae, I. crithmoides және A. hortensis<br />
өсімдіктерінің тұқымдарының жоғары тұз концентрациясында өсіп - өнуі<br />
олардың облигатты галофиттер екенін тағы да дәлелдейді. Ал C. maritimum<br />
тұқымының сезімталдығы тамырдың ұзарып өсуі және қалыпты дамуы<br />
тікелей тұқымның суды сіңіру қабілетінің тежелуімен яғни, осмотикалық<br />
потенциалдың төмендеуімен байланысты [178]. Біздің тәжірибелеріміздің<br />
нәтижелері көптеген галофитті тұқымдардың өну қабілетіне ұқсас, яғни<br />
галофиттердің басым көпшілігінің тұқымдары тұз мөлшері төмен ортада<br />
жақсы өссе, жоғары тұз мөлшерінде тұқым өнгіштігі тежеледі деген ортақ<br />
тұжырымға сәйкес келеді [179].<br />
3.2 Тұзды стресс жағдайында галофиттер биомассасының<br />
жиналуы<br />
Келесі зерттеу жұмыстарында біз тұзды стрестің өсімдік биомассасына<br />
тигізетін әсерін бақыладық. Себебі, тұзды стресс көптеген өсімдіктердің<br />
биомассасын төмендетіп, ауыл шаруашылығында маңызы зор галофитті<br />
мәдени дақылдарға кері әсерін тигізеді. Өсімдіктердің биомассасын тұзды<br />
стресс жағдайында анықтау да өсімдіктің тұзға төзімділігін анықтайтын<br />
бірден-бір маңызды көрсеткіш болып табылады. Тұз концентрациясының<br />
жоғарылауы төрт түрлі өсімдіктерінің биомассасын төмендетті (сурет 19-22).<br />
53
Change language