Asya Tipi Üretim Tarzı'na Veda - Bilig

ilig 2002 Yaz Sayı 22
rete atanması, ramazan, bayram, düğün kutlamaları, yeni bir yapının inşaası,
kazanılan bir zafer, şairlerce fırsat olarak değerlendirilmiş ve bunun
karşılığında da şair ihsan ve caize ile ödüllendirilmiştir. Şairin memduhundan
isim vererek bir şeyler istemesi pek adaba uygun görülmese de
kimi şairler bundan çekinmemişlerdir; kendisine yardım edilmesini,
tayininin başka bir yere yapılmasını istemek gibi (İpekten, 1997,40).
Kasidelerin Sunulması ve Değerlendirilmesi
Kasidelerin övülen kişiye sunulması, ya huzurunda okumak ya da bir
vasıta ile iletilmek şeklinde olurdu. Sunulan kasideler bu esnada tenkit
süzgecinden geçer, kimi zaman düzeltilmek üzere geri gönderilir, kimi
zaman da kabul edilmezdi. Sunulan kasideleri değerlendiren kimseler bu
iş için görevlendirilmiş sanattan anlayan kişilerdi. Kanunî'nin oğlu II. Selim'in
şehzadeliğinde bir aralık bu iş için tarihçi Âlî görevlendirilmiştir.
Makâlî'nin;
"Melâhat ehli zamanında bulmadı ta'zîm
Bütân-ı deyr ile mânend-i devr-i İbrahim"
matlalı şiirini okuyunca ilk mısraı dil bakımından uygun görmemiş,
"ta'zîm bulmak" yerine "ta'zîm olunmadı" ifadesinin uygun olacağını
söyleyerek düzeltilmek üzere kasideyi şaire geri vermiştir. Kanunî'nin
oğlu şehzade Mehmed'in sünnet düğününde şairler kasidelerini bizzat
huzurda okumuşlardır. Zâti kasidesini padişahın huzurunda okuduktan
sonra, pâdişâha Fazlı adında bir çırağının olduğunu ve müsaade
buyrulursa kasidesini okumak istediğini iletmiş ve padişahın müsadesi
üzerine Kara Fazlî de kasidesini okumuştur.
Bu şekilde memdûha ulaşan kasideler memduhun beğenisine göre ödüle
layık görülürdü. Bununla ilgili olarak Zâtî'nin Yavuz Selim'e padişah
olunca sunduğu bir kasîdesindeki;
"Serverâ bî-bende-i bî-kayddur kapunda adl
Tutamazdı anı zencîre çeküp Nûşirevân"
beytini çok beğenerek bir köyün gelirini caize olarak vermiştir. Bir başka
anekdot da, yine Yavuz'un Mısır seferinde, şair Revânî'nin "berf" redifli
bir kasîde sunmasıyla, padişahın "her mevsimi sıcak olup karın ne idüğü
bilinmeyen bir yerde ne münasebetle bunu yazdın" deyip şairi
azarlayarak geri çevirdiğidir (Çavuşoğlu, 1986,23-26).
144