Asya Tipi Üretim Tarzı'na Veda - Bilig

ilig 2002 Yaz Sayı 22
ta gelir. Karşılaştırıldığı şahsiyetlerin başında içtihadıyla öne çıkan ve bir
mezhebin imamı olan Ebu Hanife ismi anılır. Bundan sonra sırasıyla Hz.
İsa, Mesih, isabetli görüşüyle Eflâtun, Hâtem, Ebu Ali (İbn-i Sina), Aristo,
Hızr, Cem, Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. Ömer, Yûsuf, Süleyman, Taftazânî,
Râzî, Kelîm (Musa), Behrâm, İskender, Harîrî, Lokman, Hasan, Buhârî,
Cürcânî, Ferîdûn, Kâşânî, İmam Nevevî, Zemahşerî, Suyûtî vs. isimleri
zikredilir.
Memduh, hocalar ve şairler ise, en çok dile getirilen özellikleri ilim, ihsan,
adalet, himmet, peygamberlerin varisleri oluşları vs. özellikleridir.
Reisü'l-küttâb ve defterdarların ise daha ziyade kalemi, ihsanı, lutfu, ik:
bali, cömertliği, inşâsı, söz ustalığı, şiiri, adaleti vs. fazla vurgulanan
nitelikleridir.
Medhiye bölümünde memduhlarda bulunması gereken özellikler
sıralanırken, adalet, lütuf, kerem, kahramanlık, cömertlik, re'y, ihsan, fazl
gibi konulara müştereken yer verildiği görülmektedir. Bunlar aynı
zamanda iyi bir yöneticide bulunması gereken özellikler olarak da
düşünülebilir. Övülen yöneticiler bu özelliklere sahip olmasalar bile, işgal
ettikleri makamların hangi özeliklere sahip insanlardan olması
gerektiğinin ifade edildiği bir gerçektir (Aydemir, 1996,143-154).
Medhiye bölümünün beyit sayıları farklıdır. Ancak en fazla 11-25 beyit
arasında değişen beyit sayılarına sahiptir. 30 beyti aşan örnekler günümüze
yaklaştıkça azalmaktadır.
Medhiye bölümünün çoğu nesîbden sonra, bir kısmı doğrudan, bir kısmı
fahriyeden sonra ve pek az bir kısmı da tegazzülden sonra başlamaktadır.
Tevhid, münacat gibi türler veya doğrudan fahriye ya da belli felsefî bir
düşüncenin anlatıldığı kaside nazım şekliyle yazılmış örneklerde, medhiye
yerine maksüd olacağı aşikârdır.
Medhiyesi bulunan kimi kasîde örneklerinde, iki kez medhiyeye
dönülmüştür; önce medhiye sonra tegazzül ve fahriye sonra tekrar
medhiye gibi. Sabif in "îdiyye" kasidesi (Karacan, 1991, 249-252) buna
örnek teşkil eder. Nesîbden sonra 7.beyitten itibaren
"Hem Süleymândur hem İskender ol 'ârif kim o dem
Bir periyle 'âlern-i âb itmeği mu'tâd ider"
diyerek, medhiyeye başlar. 13. beyitte
"Bezm-i hass-ı ma'nide bu şevk ile rakkâs olup
Hâme-i dilkeş-nevâ bir şi'r-i ter inşâd ider"
154