dogu-turkistan-raporu

Recommendations

Info

ÇİN HALK CUMHURİYETİ YARGI SİSTEMİ VE ANAYASALAR Çin Halk Cumhuriyeti Yargı Sistemi ve Anayasalar Doğu Türkistan’da yaşanan ve herhangi bir iyileşme göstermeyen ihlalleri daha iyi anlayabilmek için Çin’in yargı sistemine bakmakta büyük fayda vardır. Nitekim Çin’in yargı sistemine baktığımız zaman temel sorunun yargıdaki ve hukuk anlayışındaki felsefede yattığını rahatlıkla görebiliriz. Buna göre Çin’de mevcut yasal sistemde kolektif çıkarlar adı altında tüm bireylere karışma hakkı vardır. 1 Bu durum aslında toplumu bireyden üstün tutan sosyalist anlayışın bir tezahürüdür. Nitekim kolektif hakların bireyin üzerinde hâkim olan ve organik bir bütün kabul edilen topluma ait görülmesi, yani insanın devlet için var olması fikri ve hakların mutlak bir iradeden öte devletten kaynaklanıyor olması fikri Çin’de hâkim bir anlayıştır. 2 Her ne kadar daha geleneksel Çin anlayışında 3 birey kavramı ihmal edilmemişse de daha modern zamanlarda özellikle komünizm etkisiyle toplumda hâkim olan genelde aile temeline dayalı cemaat anlayışıdır ve bu anlayışta birey ikinci plandadır. Tarihsel Süreç Çin’de ilk olarak insan haklarına dair bir hareket 1929 yılında ortaya çıkmıştır fakat Japonya’nın Mançurya’yı işgali ile 1931 yılında bu hareket sona ermiştir. 4 1949 yılında iktidara gelen komünist hükümetin anlayışına göre ise, İnsan Hakları sivil ve 1 Türköz, A (1998). Doğu Türkistan’da İnsan Hakları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2 Ann Kent, Between Freedom and Subsistence-China Human Rights, Newyork, Oxford University Press, 1993, s.30-31 3 Çin’in geleneksel toplum anlayışından kastettiğimiz Konfüçyusçu anlayıştır ve bu anlayışa göre toplum, ana birlik ve uyumun kaynağı olarak görülmüştür. 4 Ann Kent, Between Freedom and Subsistence-China Human Rights, Newyork, Oxford University Press, 1993, s.40-42 doğal haklar şeklinde anlaşılmaktan öte Marksist eşit dağıtım ve üretim araçlarının sosyalist mülkiyeti gibi algılanmıştır. Biraz daha geriye gittiğimiz zaman 1947 yılında Komitgnant hükümeti döneminde yürürlüğe giren yasada İnsan Hakları ele alınmış ve Madde 7-24’te Halkın Hakları ve Vazifeleri kısmı yer almıştır. Çin’de komünist idare kurulduktan sonra çıkarılan ilk Çin Anayasası’nda (1954) Evrensel İnsan Hakları Bildirisinde tanımlanan birçok İnsan Hakları ilkelerine yer verilmiştir. Bununla beraber bu anayasa daha çok ekonomik yeniden yapılanma görevini kolaylaştırma amacıyla yeni Çin Devletinin siyasi ve yasal yapılarını düzenleme ve kurumsallaşma girişimlerini temsil etmiştir. 5 Kültür Devriminin son döneminde Ocak 1975’de kabul edilen 1975 Anayasası, kitle politikasına ve parti merkeziyetçiliğine verdiği önemle ve Maocu fikirlerle göze çarpıyordu. Bu anayasa da, 3. Bölümünde “Yurttaşların Temel Hak ve Görevleri” başlığı altında İnsan Haklarından söz etmektedir. 1978 Anayasası temel olarak 54 ve 75 Anayasaları arasında bir uzlaşma olarak algılanmıştır. 6 Yine bu anayasada da İnsan haklarına değinilmiş gösteri, toplanma hakları vb. Haklar konusunda serbestlikler tanınmıştır. Hatta bu anayasa ile beraber artık yavaş yavaş Maocu etkilerden uzaklaşılmaya başlandığı birçok gözlemci tarafından dillendirilmiştir. 4 Aralık 1982’de kabul edilen 1982 Anayasası Bölüm 2’de “Vatandaşların Temel Hak ve Görevleri” başlığı altında İnsan Haklarından bahseder. Bu anayasanın özgürlükleri önceleyen bir anayasa olduğu söylenemez. 1975 ve 1978 Anayasalarında verilen grev hakkı 1982 5 A.G.T. s.81 6 A.G.T. s.83 21
2010 DOĞU TÜRKİSTAN İNSAN HAKLARI RAPORU Anayasasında çıkarılmıştır. Basın ve ikamet özgürlüğü de bu anayasada yer almamaktadır. Daha önceki iki anayasada belirtilen haberleşme özgürlüğü ve haberleşme gizliliği “ devlet güvenliği veya cezai suçların araştırılması gerektiği durumlara” konu edilmiştir. 7 Anayasaların Temel Nitelikleri 1949’dan beri Çin’in 4 anayasasının ilginç niteliği, değişen özelliklerine rağmen, hepsinin sadece ekonomik, sosyal ve kültürel haklar değil aynı zamanda sivil ve siyasal hakları da temsil etmiş olmasıdır. Zamanla bazı haklar eklenmiş ve çıkarılmıştır. Fakat hepsi de konuşma, haberleşme, basın, toplantı, dernek kurma ve gösteri hürriyetlerini ve kişi hürriyetini, dini inanç özgürlüğünü, devlet memurlarını şikâyet etme hakkını ve milli azınlıkların otonomi garantilerini kapsamıştır. Bununla beraber anayasalar ikamet veya seyahat özgürlüğü, kendi işini seçme hakkı, zorla çalıştırma, işkenceye maruz kalma, masumiyet karinesi gibi sivil ve siyasi haklar bağlamında bir takım eksiklikleri de barındırmaktadır. 8 Her halükarda sivil ve siyasi hakların resmi olarak garanti altına alınması birçok sınırlamalara maruz kalmaktadır. Bunun öncelikli sebeplerinden birisi, diğer komünist ülkeler gibi Çin’in de ortak hukuk temeline göre değil, fakat medeni hukuk kavramlarına göre işleyen bir devlet olmasında yatmaktadır. Böylece anayasa mahkemelere göre değil, fakat izin verilebilir eylemin parametrelerini kuran yasamacıya yönelmiştir. Bir diğer sebep ise, devletin birey üzerindeki üstünlüğü hakkındaki sosyalist önem, sivil ve siyasi hakların hem garanti edilmesi, hem de gerçekleştirilmesi açısından belli sonuçlar doğurmaktadır. Bu etkiler üç temel alanda ortaya çıkmaktadır. Haklar bakımından bireyin devlete bağımlılığı; hukukun devletin bir aracı olarak görül- 7 Ayrıntılı bilgi için bkz., 1982 ÇHÇ Anayasası 8 Ann Kent, Between Freedom and Subsistence-China Human Rights , Newyork, Oxford University Press, 1993, s.46 mesi ve İnsan Haklarının iç yargılama meselesi ve potansiyel olarak devlet egemenliğini teyit eden bir sorun olarak görülmesi. Haklar bakımından bireyin devlete bağımlılığı, Çin vatandaşlarının devlete karşı görevlerinin onun haklarından önce geldiği anlamına gelir. Çünkü devletin hakları bireyin haklarından üstündür. Bu durum 1982 Anayasasında “ÇHC vatandaşlarının hürriyet ve haklarını kullanmaları, devletin ve toplumun kolektif çıkarlarına ve diğer vatandaşların hukuki hürriyet ve haklarına tecavüz edemez” şeklinde açıkça belirtilmiştir. 9 Devletin birey ve hakları üzerindeki üstünlüğünün bir diğer etkisi, İnsan Hakları sorunlarına ilişkin olarak, devlet egemenliği ilkesine Çin’in verdiği önemde ve sadece devletlerin uluslararası hukukun süjesi olabileceği, bireylerin ise sadece iç hukuk süjeleri olabileceğinde ısrar etmesinde dile gelmiştir. Böylece, Çin daha önce bir devletin vatandaşlarının bazı haklarını garanti etme yükümlülüğünü tanımakla birlikte, İnsan Hakları davasını, Çin vatandaşlarının hakları ile ilgili uluslararası taleplerin Çin Devletinin egemenliğini veya güvenliğini tehdit edecek diye kabul etmeyebilir. Buraya kadar olan kısımda ilk etapta Çin’in hukuki normları ve yasalarının tarihsel süreç içinde anayasalar özelinde nasıl geliştiğini ele aldık. İkinci kısımda ise bu anayasaların ortak hususiyetlerinin neler olduğuna bir kaç madde ile dikkat çekmeye çalıştık. Özetle söylemek gerekirse Çin yasalarının teorisi ile pratiği arasında derin uçurumlar bulunmaktadır. Her ne kadar anayasalarda tamamen olmasa bile bir takım hak ve özgürlüklere yer verilmiş ise de pratikte bu tanınan hak ve özgürlükler dahi uygulanmamıştır. Bunun en belirgin örneklerinden biri ise Doğu Türkistan sorunudur ve bu sorun Çin’in yasalarındaki teori ve pratik çelişkisinin en çok ortaya çıktığı alanlardan bir tanesidir. 9 Bkz. 1982 ÇHÇ Anayasası, Madde 51 22
Page 2 and 3: 2010 DOĞU TÜRKİSTAN İNSAN HAKLA
Page 6 and 7: İÇİNDEKİLER ABSTRACT 7 GİRİŞ
Page 8 and 9: Abstract East Turkistan is a region
Page 10: Giriş Doğu Türkistan, Asya’da
Page 21: 2010 DOĞU TÜRKİSTAN İNSAN HAKLA
Page 73 and 74:
2010 DOĞU TÜRKİSTAN İNSAN HAKLA
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93:
show all

dogu-turkistan-raporu

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?