You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2010 DOĞU TÜRKİSTAN İNSAN HAKLARI RAPORU<br />
landırma” adına çeşitli baskı ve bahanelerle kovulmaktadır.<br />
3<br />
Son otuz yılda dört defa alfabelerinin değiştirilmiş<br />
olması da yine bölgedeki insanlar açısından<br />
içinden çıkılması güç bir durum oluşturmaktadır.<br />
Mao, kültür devrimine rağmen Çin alfabesine<br />
dokunmazken Uygur alfabesini Arap harflerinden<br />
Krilceye çevirmiştir. Bir müddet bu alfabe kullanıldıktan<br />
sonra Rus korkusu ile Latin harflerine<br />
geçilmiş, ancak bu defa da Türkiye ile kültür köprüleri<br />
kurulmasın diye tekrar İslam harflerine dönülmüştür.<br />
Alfabe ile bu kadar sık oynamanın nesiller<br />
arası anlaşmayı ne kadar zor bir hale getireceği<br />
ise açıktır.<br />
Bunlarla beraber Çin hükümetinin Müslümanların<br />
evlenme ve âdetlerine yönelik baskıcı tutumları<br />
da gün geçtikçe artmaktadır. Çin, Uygur<br />
dili ve kültürünü engelleme yönündeki faaliyetlerden<br />
de geri durmamaktadır. Doğu Türkistan’da çıkarılan<br />
ve diğer bölgelerden gelen müzik kasetleri<br />
bile Çin Kültür Bakanlığı ve İstihbarat Örgütü tarafından<br />
sıkı bir denetime tabi tutulmaktadır. Uygurlar<br />
tarafından çekilen filmlerin gösterimine izin<br />
verilmesinin için oyunculardan birinin mutlak surette<br />
Çinli olması ve iyi rolü canlandıran biri olması<br />
gerekmektedir.<br />
Seyahat Hakkının İhlali<br />
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ve<br />
Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığının Kaldırılması<br />
Komitesi Sözleşmesi’nin 5. maddesinde belirtildiği<br />
gibi herkesin bir devletin toprakları üzerinde<br />
serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. Herkes,<br />
kendi ülkesi de dâhil olmak üzere, herhangi bir ülkeden<br />
ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına<br />
sahiptir. Ancak Doğu Türkistan’daki uygulamalar<br />
bunun aksinedir.<br />
3 http://uyghurweb.net/Tr/index.html<br />
Doğu Türkistan’da köy, ilçe ve illeri birbirinden<br />
ayıran bölgelerde teftiş noktaları bulunmaktadır.<br />
Özellikle bir köyden diğer köye gidileceği zaman,<br />
varılmak istenen adrese yerleşmeden önce<br />
köy karakoluna gidilip nerede kalınacak, geliş nedeni<br />
nedir ve ne zaman dönülecek sorularına cevap<br />
verilme zorunluluğu vardır. Bu kurala uyulmadığı<br />
takdirde ziyaretçilerin haklarında yasal işlem<br />
yapılmakta ve ceza verilmektedir.<br />
Devlet tarafından görevlendirilenler dışında<br />
seyahat eden Doğu Türkistanlılar ise potansiyel<br />
suçlu olarak kabul edildiklerinden Çin’in iç bölgelerindeki<br />
otellere alınmamaktadır.<br />
Dünyanın hemen hemen bütün ülkelerinde<br />
vatandaşlar pasaport alma haklarını kullanırken,<br />
Doğu Türkistan’da bu haklar ihlal edilmiş durumdadır.<br />
Pasaport alabilenler genellikle devlet tarafından<br />
görevlendirilmiş kişiler ve devlet içerisinde<br />
güçlü ilişkileri bulunanlardır. Zira daha önce kendilerine<br />
pasaport verilen kişilerin pasaportlarına<br />
devlet tarafından el konmaya başlanmıştır. Pasaport<br />
müracaatında bulunan Doğu Türkistanlılar,<br />
devlet memuru da olsalar, ancak çok büyük ücretler<br />
ödeyerek pasaportlarını alabilmektedirler.<br />
Çin yasasına göre herhangi bir Çin vatandaşı<br />
istediği zaman pasaporta başvurup 1 hafta ile 1<br />
ay arasında pasaport alabilir. Ancak bu yasa sadece<br />
Çinlilerin lehine işlemektedir. Doğu Türkistanlılar<br />
ise uzun uğraşlar sonucu 1 senden 10 seneye kadar<br />
uzun bir süre geçtikten sonra bile pasaport alamamaktadırlar.<br />
Bu hali ile Doğu Türkistanlılar Çin tarafından<br />
uygulanan bir ayrımcılığa maruz kalmaktadır.<br />
Hac ve umre özellikle Doğu Türkistan’da illegal<br />
dini faaliyet olarak lanse edilmiştir ve Doğu<br />
Türkistan’ın her şehir ve kasabasının sokak ve caddelerinde<br />
duvarlara yazılan afişlerle teşhir edilmiştir.<br />
Hac ve Umre zamanında Çin polisi ev ev dolaşarak<br />
bütün pasaport sahibi olanları arayarak pasaportlarına<br />
el koymaktadır.<br />
Kırsal ve kentsel yerlerde yaşayan Uygur Türk-<br />
58
Change language