You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ZORUNLU GÖÇ VE DOĞU TÜRKİSTANLI MÜLTECİLER<br />
Şanghay İşbirliği Örgütü üyelerinden Kazakistan<br />
resmi olarak, Çin’den gelen Uygurları, mülteci<br />
olarak tanımamaktadır. Bu da Uygurların, yasal bir<br />
statüden yoksun olmaları ve polisten korunamamaları<br />
anlamına gelmektedir. Kazakistan merkezli<br />
bir insan hakları kuruluşu, Çin’den kaçan mültecilerin,<br />
her gün daha da zor şartlar altında yaşadıkları<br />
uyarısında bulunmuştur. Kuruluş, bu duruma<br />
gerekçe olarak, Çin’in terörle mücadele konseptini<br />
göstermiştir. Merkezi Almata’da bulunan Etnik<br />
Azınlıklar için Yasal Destek Merkezi, Çin ve Kazakistan<br />
hükümetlerinin terörle mücadeledeki işbirliğine<br />
dikkat çekmektedir. Merkeze göre, bu işbirliği,<br />
Pekin’in, ülkenin batısındaki Doğu Türkistan<br />
bölgesinde, siyasi amaçla şiddet olaylarına karışmakla<br />
suçladığı kişiler üzerindeki baskıyı artırmasına<br />
olanak sağlamaktadır.<br />
Doğu Türkistan’da Pekin karşıtı şiddet, 15 yıl<br />
önce patlak vermiştir. Bu süre içinde Uygurlar, küçük<br />
gruplar halinde yavaş yavaş Kazakistan’a kaçmıştır.<br />
Doğu Türkistan’daki Müslüman Uygurlar<br />
ise Çinlilerin topraklarına adeta akın etmesinin,<br />
kültürlerini aşındırdığını söylemektedir. Etnik<br />
Azınlıklar için Yasal Destek Merkezi’ne göre, 700<br />
kadar Uygur, Çin’in dağlarını aşıp, bu riskli yolculuğu<br />
tamamlamıştır. Batılı ülkeler, bu kişilerin çoğunun<br />
sığınma başvurularını kabul etmiştir. Ancak<br />
Uygurların 50 kadarı, Kazakistan’da kalmıştır.<br />
Çalıştığı pazarda polisten saklanırken BBC muhabirine<br />
konuşan bir Uygur, sınır dışı edilmemesi<br />
için, düzenli olarak rüşvet vermek zorunda kaldığını<br />
söylemiştir:<br />
‘’Polisler, kanunlara aykırı davrandıklarını biliyorlar.<br />
Ancak sırf düzenli olarak para kazanmak için bizi<br />
taciz ediyorlar. Sürekli; her gün, her saat, korku içindeyim.<br />
Başıma bir şey gelse, kimseden hesap sorulamaz.<br />
Çin’e geri gönderilecek olmam, daima bir olasılık. Çünkü<br />
Çin unutmaz. Geride bıraktığım ailemi düzenli olarak<br />
kontrol ediyorlar. Uzun süredir saklanıyorum. Ve<br />
yakalarlarsa beni öldüreceklerinden eminim.’’ 24<br />
Doğu Türkistan meselesi konusunda, Kazakistan<br />
Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Çin’in 5 Temmuz<br />
Urumçi olaylarının çözümüne ilişkin alınan<br />
tedbirler ve Orta Asya ülkeleriyle birlikte “şeytani<br />
üç güce” karşı gösterdiği çabanın takdirle karşılandığını<br />
açıklamıştır. Cumhurbaşkanı Nazarbayev’e<br />
göre, Çin’in bu çabaları sadece “Xinjiang”in istikrarının<br />
sağlanması ile kalmamış aynı zamanda<br />
Kazakistan’ın istikrarının korunması için de yararlı<br />
olmuştur. 25<br />
Çin’in Doğu Türkistan üzerinde en çok<br />
baskı kurduğu Orta Asya ülkelerinden biri de<br />
Kırgızistan’dır. 2000 yılında “Kırgızistan Uygurlar<br />
İttifakı Cemiyeti”nin Başkanı ve meşhur siyasetçi<br />
Negmet Bosakov belirsiz katiller tarafından kendi<br />
evinin önünde kurşunlanarak öldürülmüştür.<br />
2001 yılında ise Çin’den kaçan ve Kırgızistan’da tutuklu<br />
bulunan 4 Uygur gençten üçü idama ve biri<br />
de 25 yıl hapse mahkum edilmiştir. 26<br />
Özbekistan da Uygur sığınmacıları Çin’e iade<br />
eden ülkeler arasındadır. 2006 yılında gerçekleşen<br />
bir olay, Şanghay Beşlisi içinde yer alan ve Çin’le<br />
iyi ilişkiler içinde olmak isteyen bu ülkenin Uygur<br />
mülteciler için emin bir yer olmadığının göstergesi<br />
olmuştur. Siyasi faaliyetleri sebebiyle 1990’lı yılların<br />
ortalarında yabancı ülkelere kaçmak mecburiyetinde<br />
kalan, 2001 yılında Kanada’ya gelerek siyasi<br />
sığınma talebinde bulunan ve Kanada vatandaşlığı<br />
alan Hüseyincan Celil, 2006 yılında eşi ve<br />
çocuklarıyla birlikte akrabalarıyla hasret gidermek<br />
için Özbekistan’a gelmiştir. Taşkent’te Özbekistan<br />
makamları tarafından tutuklanan Kanadalı<br />
Uygur sığınmacı Çin’e teslim edilmiştir. 27 Hüseyincan<br />
Celil, Çin yönetimi tarafından 15 yıl cezaya<br />
çarptırılmıştır. Özbekistan’da Uygur mültecilere<br />
24 http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2005/01/050104_<br />
uygur_china.shtml<br />
25 http://news.xinhuanet.com/world/2009-12/12/content_12637806.<br />
htm<br />
26 http://www.istiklalgazetesi.com.tr/yeni_sayfa_54.htm<br />
27 http://utv.dyndns.org/<strong>dogu</strong><strong>turkistan</strong>/haber/2006/06_30a.html<br />
45
Change language