TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
Kerim’in mücadelesinin de en ateşli yıllarıdır. Küçük rakı ufak tefek olan Gökay’a
benzetilerek meyhane müdavimlerince “Fahrettin Kerim“ olarak adlandırılmıştır.
Cumhuriyet yıllarının önemli kararsızlıklarından birisi ise bira için yaşandı.
Türkiye’de bira önceleri ciddi bir sorun olarak görülmedi. 1930’lu yıllarda bira
serinletir isimli bir ilan verilebiliyordu. Yine bir başka ilanda bira şöyle tanımlanıyordu:
“Gıdasının esası ekmek olan insanlar, bizde ekseriyetle olduğu gibi birayı sevmelidir.
Hakikaten bira ile ekmek aynı esasları muhtevidir. Bira beşeriyetin tanıdığı en eski ve
sıhhi ve en iyi içkidir. Bira hakikaten vücudu besleyen ve aynı zamanda ferahlık
veren sulu ekmektir”. Tabii bu tanımlama içinde biranın içerdiği alkolden ve
bağımlılıktan söz edilmemesi yadırganmamalıdır.
Özellikle 1980’lı yıllarda Efes Pilsen birasının meşhur “bira bu kapağın altında”
diye başlayan reklâmları ve yeni pazarlamasıyla birahaneler birdenbire çoğaldı.
Televizyonlu birahaneler açıldı. Bu varoş gençliğinin şehir içine yayılma yollarından
biriydi. O dönemde biranın bağımlılık yapmadığı inancı daha hakimdi. Biraya karşı
hoşgörülü yılların sonucu bira Türk televizyonlarında reklâmı yapılan tek alkollü içki
oldu. Böylece bira kahve, büfe ve kantinlere girmişse de 1974 yılında alkollü
olduğunun farkın varıldı ve yasak kararı yeniden çıktı.
Osmanlıda içki
Türk Boyları ve Şamanizm daha iyice incelendiği takdirde şarap kültürümüzün
ne kadar eski çağlara dayandığı ne kadar zengin olduğu çok daha iyi anlaşılabilir.
Osmanlı döneminde şarap kültürü gerilemiş ama asma kültürü de bütün ihtişamıyla
gelişmiştir. Asma kültüründe pekmez, kuru üzüm, pestil, şıra, müselles, üzüm şerbeti,
üzüm şurubu, koruk şurubu, öksürük şurubu, cevizli tatlı, sucuk, bulama, kar helvası,
(karsambaç), hardaliyeli üzüm salamurası, üzüm hoşafı, koruk kompostosu, koruk
reçeli, üzümlü kurabiye, aşure, susamlı pekmez gibi lezzetler bulunur.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde bağcılığın Avrupa ülkeleri düzeyinde
olmasa da çok geliştiği, bu bağlarda yetiştirilen üzüm miktarının Osmanlı halkına
rahatça yetebilecek hatta artabilecek düzeyde olduğu bildirilmektedir. Bağların önemli
bir bölümüne Rumlar ve Yahudiler, sonra da Ermeniler sahip olmuştur. Rumlar ve
Yahudiler yetiştirmiş oldukları üzümlerin neredeyse tümünü şarap üretiminde
kullanmışlar, bundan dolayı da şarap piyasasının kesin hakimi durumundaydılar.
Türk bağcılarının şarap üretmesine devletçe izin verilmediği için, Türk bağcıların
yetiştirdiği üzümler Osmanlı halkı tarafından daha çok meyve olarak tüketilirdi.
Zafer, kutlama günleri dışında kalan günlerde yani içki yasağının uygulandığı
normal günlerde, Osmanlı Türkleri temin ettikleri içkileri saklayarak evlerine götürürler
ve içkilerini evde içerlerdi. Meyhanelerin neredeyse tümünü Rumlar ve Yahudiler
işletirdi. Bununla beraber çok seyrek de olsa Ermenilerin işlettiği meyhanelere de
rastlanırdı. Bu meyhanelerde içki içmek için gelen Osmanlı Türkleri içkilerini sessiz
sedasız, büyük bir tedirginlik ve korku içersinde gizlice içerlerdi. Böylesine
korkmalarının en büyük nedeni, kolluk kuvvetleri tarafından yakalandıkları zaman
uygulanan had cezalarıdır. Had cezalarında, içki içtiği saptanan kişi 80 veya 100 kere
sopa ile dövülürdü. Şayet aynı kişinin ikinci kez içtiği saptanırsa bu kez had cezası
katlanarak uygulanırdı.
15