TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
getiriyordu. 1929 yılı itibariyle Türkiye’ de eroin fabrikalarının ciro ve karı Gayri Safi
Milli Hasılası’nın yüzde 1’ i büyüklüğünde bir rakamdı. 1930 yılında basılan ilk Türk
kodeksinde 146 numaralı ilaç “Diasetil Morphine” başlığı altında “heroin”di. Kodekste
eroinin en az 5, en çok 15 miligram kullanılması gereken, öksürüğü kesen ağrıları
teskin eden, uyku veren bir ilaç olduğu anlatılıyordu.
ABD’ de 1920 yılında yürürlüğe giren içki yasağı 13 yıl boyunca suç
organizasyonlarının olağanüstü bir sıçrama yapmasına yol açtı. İçki yasağı kalktıktan
sonra bu örgütler, uyuşturucu ticaretine yöneldi. 1930’ lu yılların başında Amerikan
sokaklarına hakim olmaya başlayan İtalyanlar yeni bir pazarlama yöntemi keşfettiler.
Bu strateji bağımlı sayısını geometrik olarak artırıyordu. Bir bağımlının eroin
tüketimini sürdürmek için 8-9 kişiyi daha bağımlı yaparak satıcı olması gerektiği
mafya tarafından keşfedilmişti.
İstanbul’daki Japon eroin fabrikalarında yapılan üretimin sokaklardaki etkisini
herkesten önce fark eden kişi, Bakırköy Akıl Hastanesinin başhekimi Mazhar Osman
Uzman oldu. Mazhar Osman bu durumu “Japon kıyafetlerinde bir şeytan önümüze
çıktı” diyerek anlatıyordu. Çünkü eroin yüzünden tedavi için Mazhar Osman’ın
kapısını çalanların neredeyse tamamı “Japon Fabrikası” olarak adlandırılan Taksim’
deki Oriental Production’ da çalışan işçiler ve kalfalardan oluşuyordu (Erdinç, 2004).
O dönemde eroine oroin, beyaz, curu, maden, preze, mal, mek gibi isimler
veriliyordu. Bağımlıların katı bir tecrit ve eroninin aniden kesilmesine “Beton tedavisi”
adı vermeleri o dönemlere dayanmaktadır. Eroin kesildikten sonra ilk günden itibaren
luminal ve kafuru enjeksiyonu yapılıyor, hasta ılık banyoya sokuluyor, mide ve
bağırsaklar için sodyum bikarbonat veriliyordu. Mazhar Osman Şişli’deki La Paix
Hastanesi’nde morfinmanların tedavisini yapmaya başlamıştı. Bu tedavi morfin yerine
“pantopon” enjeksiyonuyla hastanın 15 gün boyunca geceli gündüzlü uyutularak
“demorfinize” edilmesine dayanan bir yöntemdi.
Amerika ve Avrupa’da Türkiye’ ye karşı oluşan kamuoyu, hükümeti ve Mustafa
Kemal’i gerçekten zor duruma sokmuştu. 1931 yılında fabrikaların işleyişi yeniden
düzenlendi ve fabrikaların üretim, ihracat ve satışlarına ciddi bir denetim ve kısıtlama
getirildi.
1933’te Lahey ve Cenevre anlaşmaları Türkiye tarafından kabul edildi.
Uyuşturucu Maddeler İnhisarı kanunu ile devlet tekeli oluşturuldu. Eroin fabrikaları
kapatıldı, haşhaş ekimi de ciddi bir biçimde sınırlanmaya başlandı. 1936 yılında
haşhaş ekilen il sayısı 62 den 17’ye düştü. 1938 yılında Toprak Mahsulleri Ofisi
(TMO) kuruldu ve afyon üretim, satış ve stokları bu kurum tarafından kontrol altına ve
devlet tekeline alındı.
Fabrikalar kapatılmıştı ancak fabrikaların bağımlı hale gelen usta ve işçileri
büyük bir sorun oluşturuyordu. Eroin yapmasını Fransız teknisyenlerden öğrenen bu
ustalar, fabrikaların faaliyetini durdurmasının bedeli olarak işten çıkartılmıştı ancak
yeraltı üretimine yönelmişlerdi (Erdinç, 2004).
Kimyasal etkisi morfin ya da eroini andıran metadon hidroklorür adlı beyaz
kristalin toz, İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman araştırmacılar tarafından keşfedildi.
41