TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
koleradan birçok insanı bu afyon içeren ilaçlar kurtardı. 19. yüzyılda afyon kullanımı
bugün aspirin ya da parasetamol’ün kullanımı kadar yaygındı, 1808’de bir eczacı
yılda 300 litre afyon sattığını bildiriyordu. 1831 ve 1859 yılları arasında afyon
kullanımının %2.5 arttığı gösterilmiştir. 1870’de afyon bulmak tütün bulmaktan
kolaydı. Afyon alkole alternatif olarak sarhoş olma aracı olarak da kullanılıyordu.
Fahişelerin yaygın olarak afyon kullandıkları da bilinmektedir.
21 yaşındaki Sertürner isimli bir eczacı asistanı bulduğu alkaloit ile hayvan
deneyleri yaptı. Alkaloit çıkarıldığında afyonun hiçbir etkisi kalmıyordu, ama bu
maddenin kendisi, işlenmiş afyondan on kat daha etkiliydi. Sertürner, afyonun sırrına
erdiğinin farkındaydı ve bunu principium somniferum (uyku verici ilke) olarak
adlandırıyordu. Buluşuna da, Yunan rüya tanrısı Morpheus’tan ötürü morphium dedi.
Sonrada morphia, morphinum gibi çeşitli adlarla anılan bu maddeyi günümüzde
‘morfin’ olarak biliyoruz. Morfin, keşfedilişinden sonraki on yıl boyunca uyuşturucu
bağımlılarının ilgisini çekmemişti ama, güçlü bir madde olduğu için birçok intiharda
araç işlevi gördü. Balzac’ın Comedie du Diable (şeytanın komedyası) adlı yapıtında
barut ve insan yapımı diğer yıkım araçlarıyla birlikte anılıyor, bizzat şeytanın
ağzından, Cehennem’deki ani nüfus artışının nedeni olduğu ifade ediliyordu.
1806’da bulunan Morfin, afyondan 10 kat etkiliydi. Afyon bağımlılarının bu ilaçla
tedavi edilmesi yoluna gidildi. Morfinin asıl yayılmasını sağlayan deri altına ve daha
sonra damar içine enjeksiyonu mümkün kılan Pravaz şırıngasının geliştirilmesi oldu.
İlk zamanlar morfin kullanımı zararsız olarak görülüyor, bu düşünceyle doktorlar
afyon bağımlılarına bol bol morfin enjeksiyonu yapıyordu. Böylece morfin bağımlılığı
türedi. Morfinizmin tek farkı, bir ilaç olarak görüldüğü için, afyon bağımlılığı gibi kişi
toplum içinde bir damga yemiyordu. Ancak o dönemlerde bağımlılık tam olarak
tanımlanmadığı için, afyon veya morfin alışkanlığı uzun süre tıbbi tedavinin bir pürüzü
olarak değerlendirildi.
1830’lardan itibaren afyonun zararları tartışılmaya başlandı. 1860 yılında
zehirlenmelerden kaynaklanan ölümlerin üçte birinin afyondan kaynaklandığı
bildiriliyordu. 1868’de ilk yasaklar konmaya başladı. Afyonun tahtı sallanıyordu.
1876’da bu maddelerin yasaklanması için dernekler kurulmaya başlandı.
1874 yılında Londra Paddington St. Mary Hastanesi’nde çalışan C.R Alder
Wright daha saf bir madde bulmak için morfini asit anhidritle kaynattı ve buluşuna
“tetra etil morfin” adını verdi. Almanya’da Bayer laboratuarlarında çalışan kimyager
H. Dresser, Felix Hoffmann ile birlikte morfin ve asit anhidrit sentezinin ticari olarak
kullanılabilecek seri üretime uygun etkili bir yöntemini geliştirdi. Bu yeni madde
morfinden çok daha güçlüydü. İşte bu maddeye heroin adını verdi. “Heroin!” Heroin
bir marka olarak 1898 Haziran’ın da Bayer tarafından pek çok ülkede aynı anda tescil
edildi. Üzerinde aslan ve dünya resimleri bulunan küçük kırmızı paketler aynı yılın
kasım ayında piyasaya sürüldü. O dönem Heroin isimli ilaç, Bayer firmasının karının
yüzde 5’ini oluşturuyordu. Konunun ilginç yanı, iki hafta önce Dresser ve Hoffman
ikilisi aspirini de keşfetmişti. Her ikisinin reklamı birlikte yapılıyordu. Dünyaya aynı
anda gelen iki ilaçtan biri iyilik, diğeri felaket verdi.
Eroine dönüştürülmeye her an hazır olan baz morfin, ham afyonun başlangıçtaki
ağırlığının yüzde 10’u kadar gelmekteydi. Yani 10 kilogram ham afyondan 1 kilogram
baz morfin elde ediliyordu. İşlemler sırasında içine katılan ek maddeleri de sayarsak
37